Rodowód Ligi Obrony Kraju (cz. 1)

28 listopada 2014 r. minie już 96. rocznica powstania Polskiego Białego Krzyża i Towarzystwa Przyjaciół Żoł­nierza Polskiego – organizacji, które dały w 1944 roku początek powstania ogólnopolskiego stowarzyszenia pod nazwą Towarzystwo Przyjaciół Żołnierza, następnie w 1950 r. Ligi Przyja­ciół Żołnierza, a w 1962 r. Ligi Obrony Kraju.

O wolną i niepodległą Polskę, o wyzwolenie naszego kraju spod zaborów walczył nie tylko Żołnierz Polski, w tej walce uczestniczyło prawie całe społeczeństwo udzielając pomocy walczącym, internowanym, więzionym, rannym, potrze­bującym pomocy materialnej. Organizowano się w różne związki i stowarzyszenia na rzecz doraźnych celów, ale też myślano o przyszłości, o budowaniu zrębów społeczeństwa demokratycznego i o sposobach wspierania Wojska Polskiego w czasie pokoju.

Jednym z istotnych problemów społecznych tamtego okresu było zorganizowanie powra­cającym z frontu polskim żołnierzom warunków do zamieszkania i pracy, zaś dla ich rodzin pomocy i wsparcia. Poczucie solidarności i wdzięczności bohaterom walk o niepodległość inspirowała środowisko przede wszystkim lubelskich społeczników do podejmowania różnorodnych działań. 28 listopada 1918 roku na terenie Lublina powołano Towarzystwo Przyjaciół Żołnierza Pol­skiego, którego zadaniem była pomoc byłym legionistom w odnalezieniu się w nowej, powo­jennej rzeczywistości.

W 1919 roku Towarzystwo dołączyło do powstałego z inicjatywy Ignacego i Heleny Paderewskich Polskiego Białego Krzyża, który jako związek społecznych organizacji i komitetów wyznaczał cele oraz koordynował działania pomocowe na rzecz Wojska Polskiego na terenie całego kraju.

Liga Obrony Kraju, jako prawna spadkobierczyni idei, celów i zadań realizowanych przez wspomniane organizacje, od szeregu dziesięcioleci stara się, na miarę potrzeb i możliwości, kontynuować tradycje rozpoczęte przez poprzedników i stale pielęgnuje pamięć o chwale polskiego oręża.

Fragmenty wypowiedzi p. Jerzego Gryzy na temat powsta­nia i działalności Polskiego Białego Krzyża:
„Polski Biały Krzyż – właśnie pod tą nazwą 2 lutego 1918 roku, podczas zebrania Komitetów Obywatelskich w Nowym Jorku, na wniosek Ignacego Paderewskiego powołano Komitet Organizacyjny, na czele którego stanęła żona naszego wielkiego pianisty, Helena Paderewska.

Celem działalności PBK miało być – niesienie pomocy oraz sprawowanie opieki nad żołnie­rzami służącymi w Armii Polskiej gen. i. Hallera we Francji oraz polskimi jeńcami wojennymi z armii niemieckiej i austro-węgierskiej.

Prężna działalność organizacji skutecznie wychodziła naprzeciw bieżącym potrzebom. Pomoc odnosiła się zarówno do żołnierzy przebywających w obozach, jak i na polu walki, czyli polegała na opiekowaniu się rannymi i rozdawaniu darów przesyłanych przez rodziny i znajo­mych. Oprócz niesienia pomocy sanitarnej członkinie PBK zajmowały się również rozdzielaniem listów i paczek przesyłanych z USA dla polskich żołnie­rzy. Działania PBK miały również na celu szerzenie oświaty oraz propagowa­nie polskiego dorobku kul­turalnego (walka z analfa­betyzmem, propagowanie i rozpowszechnianie czytel­nictwa książek, czasopism, prasy).

W Polsce, już w stycz­niu 1919 roku, wolontariu­sze PBK zaczęli samorzutnie organizować pierwsze koła i nieformalne struktury. Dzia­łalność PBK uzyskała wspar­cie rządu i resortu spraw wojskowych. PBK podjął się roli koordynatora tych sto­warzyszeń i organizacji, które posiadały zbieżny cel działania, i które uznały koordynującą rolę PBK. Formuła Polskiego Białego Krzyża była następująca: Jest to Liga, czyli „związek związków” jednoczących wszystkie instytu­cje i organizacje społeczne niosące pomoc polskim żołnierzom, wdowom i sierotom po nich.

PBK organizował szpitale polowe, punkty sanitarne, żywieniowe – gospody, kantyny, noc­legownie, świetlice odpoczynkowe dla przemieszczających się żołnierzy.

W latach 1924, 1929 i 1936 następowały kolejne zmiany zapisów statutowych PBK dosto­sowujące działalność białokrzyską do aktualnych potrzeb wojska: „celem Stowarzyszenia jest opieka nad ofiarami wojny, pomoc w pracy kulturalno-oświatowej dla żołnierza podczas pokoju oraz pomoc materialna żołnierzowi podczas wojny”. PBK organizuje:

nauczanie wśród żołnierzy, organizuje i prowadzi czytelnie i biblioteki żołnierskie, zakłada i prowadzi Domy Żołnierza, świetlice, gospody itp., dokształca pracowników oświatowych dla potrzeb wojska, organizuje wycieczki turystyczno-krajoznawcze dla wojska i ich rodzin, za pomocą wydawnictw, żywego słowa i pieśni szerzy propagandę wśród społeczeń­stwa na rzecz wojska i oświaty w wojsku, organizuje pomoc materialną dla żołnierzy (upominki świąteczne).

W okresie prac organizacyjnych przed wybuchem II wojny światowej PBK powołał do życia Koła Przyjaciół Oddziałów Obrony Kraju oraz Koła Przyjaciół Obrony Narodowej.
Polski Biały Krzyż wniósł ogromny wkład w pomoc sanitarną, opiekuńczą i oświatowo-wychowawczą dla Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej i miał nieoceniony wpływ na oblicze Żołnierza Polskiego w społeczeństwie polskim.

Rada Ministrów rozporządzeniem z dnia 28 listopada 1946 roku rozwiązała stowarzyszenie Polski Biały Krzyż, a jego mienie prze­kazano TPŻ.

Fragmenty wypowiedzi p. Stanisława Dąbrowskiego o historii powstania TPŻP:
„Towarzystwo Przyjaciół Żołnierza Polskiego” powstało w Lublinie 28 listopada 1918 roku. We wrześniu 1918 roku spośród działaczy WNL, Ligi Kobiet i Towarzystwa Opieki nad Rodzinami Legionistów, a także spośród działaczy Komitetu Opieki nad Legionistami – Inwalidami, Komitetu Opieki nad Superarbitrowanymi Legionistami, Komitetu Opieki nad Internowanymi w Szczypiornie, na Węgrzech i w Bolechowie, powołano komitet organizacyjny Towarzystwa, a mianowicie Towarzystwa Opieki nad Żołnierzem Polskim. Nazwa Towarzystwa już 28 listopada 1918 roku została zmieniona i brzmiała: Towarzy­stwo Przyjaciół Żołnierza Polskiego.
Towarzystwo Przyjaciół Żołnierza jako organizacja ogólnopolska powstało w lipcu 1944 roku na mocy decyzji Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego gen. broni Michała Roli-Żymierskiego z wniosku siedleckiego Koła TPŻP. Generał podpisał projekt statutu TPŻP z drobną poprawką, a mianowicie skreślając z nazwy stowarzyszenia słowo: „Polskiego”.

Na I Krajowej Konferencji Towarzystw i Kół Przyjaciół Żołnierza, która odbyła się 30 lipca 1945 roku w Warszawie przyjęto zgodnie z decyzją Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego gen. broni Michała Roli-Żymierskiego wspólną dla organizacji TPŻP i TPŻ nazwę „Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza”.
Organizacje, które poprzedzały dzisiejszą Ligę Obrony Kraju i daty ich powstania:
Polski Biały Krzyż – rok 1918,
Towarzystwo Przyjaciół Żołnierza Polskiego – rok 1918,
Towarzystwo Przyjaciół Żołnierza – rok 1944,
Liga Przyjaciół Żołnierza – rok 1950,
i Liga Obrony Kraju – rok 1962.

ZM LOK Jaworzno