Dzień, w którym po raz pierwszy zawieszono ozdobę na choince, był piękną wigilią. Był to dzień, który miał w przyszłości zmienić dotychczasową tradycję. Wtedy jeszcze nawet się nie spodziewano, że dziś wyścigi firm czy artystów o nowy kształt bombek jest czymś codziennym.

Czy bombka jest tak stara jak tradycja Bożonarodzeniowej choinki? A czy w ogóle zwyczaj stawiania choinki w wigilię jest już bardzo odległy od czasów obecnych? Zastanawiałam się czasami, czy choinka Bożonarodzeniowa ma korzenie w kulturze słowiańskiej. Z tego, co udało mi się dowiedzieć, historia ta przedstawia się nieco inaczej. Cała tradycja narodziła się w Alzacji w okresie przetaczającej się fali Reformacji (XVI wiek, luteranizm). Wtedy zaczęto stawiać choinki i dekorować je papierowymi ozdobami i jabłkami, co było nawiązaniem do rajskiego drzewa. Choinki stały się wówczas w protestanckich Niemczech bardzo popularne.

W kulturze polskiej wygląda to nieco inaczej. Z jednej strony w dawnej Polsce tradycyjną ozdobą była podłaźniczka. Była to gałąź jodłowa, świerkowa lub sosnowa, którą wieszano pod sufitem. Zdobiono ją jabłkami, orzechami, ciasteczkami czy też kolorową bibułą. Wierzono wówczas, że magiczna moc gałązki przyczyni się do urodzaju i zapewni powodzenie. Z drugiej jednak strony przeniesiono do Polski z Niemiec zwyczaj ozdobionej choinki. Całkowicie zaakceptowano to w latach 20. ubiegłego wieku. Czyli w Polsce zwyczaj stawiania choinek w wigilię i przyozdabiania ich ma jedynie (lub aż) 80 lat!

Historię, czy też rozwój, bombki możemy połączyć nieco z historią Bożonarodzeniowej choinki. Na samym początku były to szyszki zawieszane na nitce. Do dawnych zdobień należy także zaliczyć ciastka i pierniczki, które wypiekane były w przeróżnych kształtach. Na gałązkach choinkowych wieszano orzechy włoskie oraz małe jabłuszka.

Największy podziw na pewno wzbudzały ozdoby zrobione własnoręcznie zarówno przez dzieci, jak i przez rodziców. Pierwszym takim skojarzeniem jest łańcuch na choinkę zrobiony z pociętych pasków papieru kolorowego lub bibuły. Paski te sklejano, przekładano przez siebie i nakładano dookoła choinek. Co ciekawe, takie łańcuchy do dzisiaj można spotkać w niektórych domach, zwłaszcza tych, gdzie słychać śmiech dzieci radosnych w trakcie robienia takiego łańcucha. Bardzo często też w szkołach podstawowych na plastyce można taką ozdobę zrobić. A potem konkurs: która klasa w szkole zrobiła najdłuższy łańcuch.

Powracając do czasów sprzed kilkudziesięciu lat, można znaleźć także inne dekoracje, które w pewnym stopniu przetrwały do dzisiaj. Szczególnie na wsi do robienia ozdób używano piórek ptasich, wydmuszek, słomy oraz źdźbeł trawy czy też kłosów zbóż. Takie zdobienie zwraca dzisiaj dużą uwagę, kojarząc się głównie z tradycyjną polską wigilią sprzed kilku, kilkunastu lat.

Dawniej na gałązkach choinki zapalano świeczki. Należało przy tym nieco uważać, ale z drugiej strony dodawało to pewnej magii do panującej świątecznej atmosfery. Dzisiaj korzysta się już raczej ze zdobyczy techniki i do oświetlenie choinki używa elektrycznych lampek.

A dzisiaj choinki ubiera się nieco inaczej. Na gałązkach wiszą przeróżnego kształtu i koloru bombki i cukierki. Małe dzieci, tak jak dawniej, powieszą swoje własnoręcznie zrobione papierowe ozdoby. Łańcuchy także nie przypominają tych dawnych. Są to teraz lśniące i błyszczące sznury lub inne barwne i miękkie linki.

Dzisiaj, przechodząc koło sklepów, na witrynach można zobaczyć najróżniejsze cuda i cudeńka. Bombki w kształcie Mikołajów, samochodów i kwiatów. Obsypane brokatem lub pomalowane cienkim pędzelkiem. Można nawet zamówić bombkę z dedykacją. Spotkałam się nawet z bombką-puzzle!

Podsumowując, za początek bombki jako ozdoby choinkowej możemy uznać początek pojawienia się w tradycji choinki. Bombka przeszła wiele okresów zmian, ale należy przyznać, że żadna stara forma ozdoby nie została do końca wyparta. To, jak ubierzemy choinkę, zależy tylko od nas. Sami wybierzemy, czy powiesimy na gałązkach „stare” czy „nowe” bombki.

Bo kto wie, jak kiedyś w dalekiej przyszłości będzie ozdabiana choinka w Polsce? Bo patrząc z punktu widzenia kilkuwiekowej historii, 80 lat to zbyt krótki okres, by to ocenić.

Ania Sokół

Ani nie ma wśród nas już siedem lat, ale pamięć o tej młodej osobie jest wciąż żywa. Starają się o to jej rodzice, którzy odwiedzając dzieci w szkołach i świetlicach opowiadają im o swojej córce Ani. O Ani mówi się też na spotkaniach w Miejskiej Bibliotece Publicznej, w Świetlicy fundacji Mój Czas dla Seniora czy na spotkaniach słuchaczy z JUTW, zwłaszcza że rodzice wydali ostatnio nową wersję bajek Ani, gdzie są bajki Ani m.in.w języku chińskim, greckim czy hebrajskim.

Ania była niezwykle rodzinną osobą, uwielbiała święta i całą „otoczkę” świąt. Już będąc w szkole podstawowej napisała fajną Legendę o choince, wykonała własnoręcznie książeczkę dla dzieci ze zwyczajami bożonarodzeniowymi. Były w niej i łamigłówki, krzyżówki, rysunki do kolorowania a także nuty do znanych kolęd świątecznych.

Ania uwielbiała robić na święta dla wszystkich drobne prezenty, czy to Aniołki, czy ozdobne pudełeczka na prezenty, kartki świąteczne. Razem z siostrą Joasią i tatą wykonywali zwierzątka z origami. Te drobiazgi najczęściej były umieszczane w jakimś pudełku pod choinką z prośbą, by wszyscy odwiedzający nasz dom wylosowali sobie prezent wraz z oryginalnymi życzeniami świątecznymi. Uciechy było co niemiara i zabawa przednia.

W czasach późniejszych były wyjazdy na Europejskie Spotkania Młodych z Taize na Sylwestra. Pojawiły się też informacje o nich w naszej lokalnej prasie w kontekście świąt oraz felietony i artykuły w gazetach i na forum internetowym INTERIA m.in. „Twarze Świętego Mikołaja”, „Historia bombki”.

Krystyna Sokół, mama Ani

[vc_facebook]