Pierwsze wzmianki o długoszyńskiej oświacie pochodzą z roku 1836, kiedy to Senat Rzeczpospolitej Krakowskiej wydał zgodę na budowę szkoły na Długoszynie, przeznaczając wówczas na ten cel tzw. Dom Wójtowski, znajdujący się w rejonie dzisiejszej ulicy Widokowej.
Zgoda ta była odpowiedzią na petycję Rady Gromadzkiej z 1831 roku wnoszącej o budowę placówki oświatowej we wsi. Przez pierwsze dekady funkcjonowania podlegała ona zarządowi placówki w Szczakowie. Szkoła Ludowa w Długoszynie samodzielność i pełną osobowość prawną uzyskała 12 maja 1881 roku. Patronem szkoły był wówczas Henryk Sienkiewicz. Pierwszym kierownikiem i nauczycielem w Długoszynie został Kazimierz Strycharski, były organista z Kościelca.
Od 01 stycznia 1882 roku nową siedzibą szkoły został budynek dyrekcji kopalni rudy, wydzierżawiony gminie przez ówczesnego właściciela kopalni Fryderyk i założyciela Gwarectwa Długoszyńskiego, niejakiego P. Lebeck’a. Nie przetrwał on do dnia dzisiejszego. Rozebrano go w latach sześćdziesiątych XX wieku. Znajdował się on na wysokości dzisiejszej ulicy Głębokiej. Wiadomo, że warunki sanitarne były tam fatalne, miedzy innymi w związku z brakiem studni. Upały w lecie, potężne śniegi zimą oraz wichury powodowały masę utrudnień, wyrządzając niejednokrotnie olbrzymie szkody.
W latach 1905- 1908 wybudowano nowy budynek szkolny przy dzisiejszej ulicy Nadbrzeżnej, który pełnił swoją funkcję do 1965 roku. Uchodził on wówczas za bardzo nowoczesny, składał się bowiem z dwóch sal lekcyjnych, na piętrze zaś znajdowało się mieszkanie dla nauczyciela. Po I wojnie światowej wybudowano tam studnię. Działka pod budowę budynku miała być przekazana przez rodzinę Dymów, którzy wydzielili ją z tzw. Dymowszczyzny. Nie wiadomo jednak czy została ona Funduszowi Budowy Szkoły podarowana, czy sprzedana. Budynek ten w latach sześćdziesiątych przekształcono w przedszkole. Istnieje on do dziś. Po gruntownej przebudowie mieści w sobie dzielnicową przychodnię.
W pierwszych dekadach funkcjonowania szkoły kosztami utrzymania placówki obciążona była gmina Długoszyn, długoszyński dwór, Północna Kolej Cesarza Ferdynanda i Okręgowy Fundusz Szkoły. Koszty obejmowały m. in. pensje nauczyciela, stróża nocnego, koszty opału, pomoce szkolne, czasopisma i książki dla ubogich dzieci. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, oświata finansowana była z budżetu państwa.
W 1965 roku wybudowano nowy budynek szkolny, pełniący swą funkcję do dnia dzisiejszego. Znajduje się on przy ulicy Chropaczówka 101. W 1989 roku patronem szkoły został gen. Zygmunt Berling. Placówka otrzymała także swój własny sztandar.
Doskonałym źródłem do dziejów długoszyńskiej oświaty w pierwszych dziesięcioleciach funkcjonowania jest Kronika Szkoły Ludowej, pisana w latach 1882-1952. Pierwszym nauczycielem piszącym kronikę był Jan Ceremuga.
Kronika ta jest zresztą doskonałym źródłem wiedzy o Długoszynie w ogóle. Możemy się z niego dowiedzieć, jak strasznie zabiedzoną wsia był w XIX wieku Długoszyn, jak trudne były warunki nauczania, z jakimi trudnościami borykała się placówka, między innymi w czasach II wojny światowej. Po wojnie naprędce organizowano nową polską oświatę. Zajęcia odbywały się dodatkowo m.in. w domu pani Rozalii Trznadel, a potem także w budynku OSP Długoszyn. Było to spowodowane bardzo dużą ilością dzieci, a co za tym idzie ciasnotą w dotychczasowym szkolnym lokum.
W archiwum szkolnym przechowywane są także stare metryki szkolne, księga wizytacyjna oraz część dokumentacji, które stanowią doskonałe źródło wiedzy o dziejach Szkoły Ludowej w Dłudoszynie.
Przez dziesięciolecia pedagogiczne dzieło na Długoszynie kontynuowali m.in. Wojciech Ślusarz, Jan Jarosz, Teodor Pisiewicz, A. Wiśniowski, S. Podgórska, czy Alfred Socha, po wojnie zaś J. Hawrylak, J. Szlagur i Jan Jakus, za którego wybudowano nowoczesny budynek szkolny w ramach programu Tysiąc szkół na tysiąclecie Państwa Polskiego.
Dziś placówka oświatowa funkcjonuje nadal na długoszyńskiej Chropaczówce, jako Szkoła Podstawowa nr 12. Budynek mieści w sobie również dzielnicowe przedszkole. Jarosław Sawiak
