sobota, 20 kwietnia, 2024

Historia Jeziorek – cz. III – Okres zaborów

Strona głównaDzielniceHistoria Jeziorek – cz. III – Okres zaborów

Historia Jeziorek – cz. III – Okres zaborów

- Advertisement -

Zabór austriacki

Po III rozbiorze Polski w 1795 r. ziemia jaworznicka została włączona do Austrii, do dystryktu olkuskiego w Galicji Zachodniej. Rząd zaborcy skonfiskował dobra skarbowe czyli dawne biskupie i królewszczyznę – Szczakową, pozostałą część Długoszyna i Ciężkowic. Utworzył z nich dobra zwane Staatsherschaft Jaworzno (ekonomia jaworznicka).

Odpowiednia komisja spisała grunty dworskie, włościańskie i zlustrowała majątek beneficjum kościelnego. Wyznaczyła wysokość podatków i innych obciążeń, w tym dostawa wołów, owsa i siana dla wojska. Do 1799 r. zmierzono tereny leśne i opracowano dokładny plan terenów leśnych państwa jaworznickiego. Pomierzono również tereny rolne.

Dobra chrzanowskie po licytacji w 1804 r. stały się własnością księcia sasko-cieszyńskiego Alberta Kazimierza, syna Augusta III Sasa, króla Polski w latach 1733 do 1763. Po licytacji wyprzedano niemal wszystkie dworskie zakłady przemysłowe i drzewostany leśne. W większości nabyli je miejscowi Żydzi. Wtedy też ziemie w Balinie graniczące z Jeziorkami nabyli Dawidowiczowie, którzy pobudowali tam karczmę. W krótkim czasie pobudowano tam kolejne domy. Powstała w ten sposób osada Bieda, którą zaliczono do parafii w Kościelcu.

Księstwo Warszawskie

to istniejące w latach 1807 – 1815 państwo polskie, z własną konstytucją, sejmem, rządem i armią, faktycznie zależne od cesarza Francuzów Napoleona Bonaparte. W 1809 roku włączono do Księstwa Galicję Zachodnią. Ziemia jaworznicka stała się dobrami rządowymi Księstwa podległymi departamentowi krakowskiemu.

Około roku 1810 Jeziorki zasiedlono ponownie. W księdze parafialnej jaworznickiego kościoła 1811 r. odnotowano w Jeziorkach narodziny kilku dzieci. W Jeziorkach istniało podówczas kilka domów (chałup), a pierwsi mieszkańcy zastali jeszcze ślady po dawnej kaplicy.

Rzeczpospolita Krakowska (1815 – 1846)

Po klęsce Napoleona w 1815 r. mocą traktatu zawartego pomiędzy Austrią, Rosją i Prusami utworzono Wolne Miasto Kraków zwane Rzeczpospolitą Krakowską faktycznie zależną od zaborców. Liczyła ona 95 tys. mieszkańców. W jej skład weszły dobra chrzanowskie i ekonomia jaworznicka. Wówczas dokonano podziału na tzw. okręgi, Jaworzno było siedzibą dziesiątej gminy okręgowej. Włączono do niej Byczynę z przysiółkiem Jeziorki. Dobra narodowe ekonomii jaworznickiej to podówczas folwark i grunty włościańskie w Byczynie i Jeziorkach, browar, gorzelnia, dwa młyny, sołectwo i złoża rudy żelaza. Osadę Bieda zaliczono do włości balińskich.

Fragment mapy Wolnego Miasta Krakowa i jego okręgu z 1827 r.

Jaworznickie kopalnie rozwinęły się w duże przedsiębiorstwa, sprzedające węgiel na terenie całej Rzeczpospolitej Krakowskiej. W 1816 r. uruchomiono nowe połączenia pocztowe, w tym m. in. z Krakowa na Śląsk pruski przez Krzeszowice, Chrzanów, Jeziorki i Jaworzno. Był to tzw. Trakt Wrocławski. Na tej trasie dyliżanse kursowały dwa razy w tygodniu. Przewoziły przesyłki i podróżnych. Dyliżans wyjeżdżał z Krakowa, w karczmie Byda miał postój, tutaj też zmieniano konie. Przy karczmie umieszczono metalowy znak poczty z herbem Wolnego Miasta Krakowa i pocztową trąbką. Karczmarz otrzymywał zapłatę za opiekę nad końmi i przepinanie zaprzęgów. Z Bydy dyliżanse jechały do Mysłowic. Było to wielogodzinne podróżowanie. W 1806 r. furmanki zaprzężone w parę koni, załadowane węglem trasę z Jaworzna do Krakowa pokonywały w 3 dni. Od 1833 r. do 1838 r. Trakt wrocławski remontowano, pobudowano drogę o utwardzonej nawierzchni, z Krakowa przez Chrzanów, Balin, Jeziorki, Jaworzno (dzisiejszą ul. Insurekcji Kościuszkowskiej), Jęzor do granicy pruskiej.

Na gruntach parafii jaworznickiej podchodzących do samych Jeziorek za zgodą księdza proboszcza pobudowano pierwsze domy, zwano je „księżymi chałupami”. Osadę tę nazwano Jeziorkami jaworznickimi, należały administracyjnie do Jaworzna.

W 1834 r. ponumerowano domostwa, wspólnie dla Byczyny i Jeziorek. W Byczynie numerowano domy od 1 do 153, w Jeziorkach od 154 wzwyż. Dla Jaworzna i Jeziorek Jaworznickich ustalono numerację wspólną.

Ponownie Galicja

Sytuacja Rzeczpospolitej Krakowskiej nie była łatwa. W 1833 r. rządy trzech mocarstw rozbiorowych narzuciły jej konstytucję, w myśl której wpływy mieszkańców na jej losy były znikome. Ostatecznie po powstaniu krakowskim w 1846 r. Rzeczpospolita Krakowska przestała istnieć. Austria włączyła ją do Galicji, do tamtejszego Wielkiego Księstwa Krakowskiego. Ekonomia jaworznicka podlegała dyrekcji górniczej i leśnej w Wieliczce. Ostatecznie w 1852 r. zakłady górniczo-hutnicze oraz złoża węgla i kruszców przejął skarb austriacki.

W 1847. uruchomiono linię kolejową na trasie Kraków-Mysłowice, przez Ciężkowice i Szczakową. Zwana była linią górnośląsko-krakowską. Przewożono nią towary, pasażerów i przesyłki pocztowe, tak więc przez Jeziorki dyliżanse w tym czasie przestały kursować.

Ludność zaboru austriackiego objęto wieloma obciążeniami, w tym obowiązkiem służby wojskowej dla wszystkich obywateli. Do pierwszego poboru w lutym 1849 r. nie stawiło się 30 % Polaków i 70% Żydów. W okolicy Krakowa urządzono na nich obławę. Największa grupa uchylających się od poboru zebrała się w lasach wokół Chrzanowa. Przeciwko nim skierowano piechotę i kawalerzystów. W kwietniu w pobliżu karczmy Bieda przy granicy z Jeziorkami grupa uzbrojonych mieszkańców odbiła oddział rekrutów. Z Krakowa nadciągały posiłki wojskowe. Ostatecznie rozbito w kwietniu grupę zbiegów, aresztowano 48 osób. Wydarzenia przeszły do historii pod nazwą powstania chrzanowskiego.

W 1854 r. powołano powiatowe urzędy w Chrzanowie i Jaworznie. W kilka lat później urząd w Jaworznie zlikwidowano. W1868 r. administracyjnie Jaworzno podporządkowano starostwu powiatowemu w Chrzanowie.

Ela Bigas, na podst. „Historii Jeziorek” Grażyny Gut i Jerzego Gut

foto: Fragment mapy wolnego Miasta Krakowa i jego okręgu z 1827 r.

- Advertisment -

Sądowa epopeja Sebastian Kusia. Wyrok coraz bliżej. Może zapaść 24. kwietnia

Przed Sądem Rejonowym w Chrzanowie od prawie 5 lat trwa proces Sebastiana Kusia, podejrzanego o przyjmowanie łapówek, kiedy to pracował na stanowisku naczelnika biura...

Piątkowe pikniki cieszyły się sporym zainteresowaniem

Pomimo chłodu, aż dwa pikniki odbyły się w tym samym czasie w Jaworznie. Jeden zorganizowany jako „Dzień ziemi” pod płaszczką, drugi piknik na Osiedlu...

Fabryka hejtu na finale kampanii. Przekroczono granice kultury

Kampania wyborcza w Jaworznie weszła w decydującą fazę. Kandydaci na urząd prezydenta dwoją się i troją, żeby przekonać do siebie niezdecydowanych wyborców. Ich działania...