Rola memów w kulturze masowej

Amerykański informatyk, Richard Brodie pojmował mem jako elementarną, niepodzielną jednostkę treści kulturowej. W myśl tej koncepcji, mem jest kulturowym odpowiednikiem genu jako podstawowej jednostki informacji biologicznej. Błędem badawczym okazało się doszukiwanie analogii między tymi dwoma pojęciami; w niektórych aspektach podobieństwa funkcjonują na poziomie metafory, ponieważ nie udało się znaleźć spójności pomiędzy memami, a darwinowską teorią ewolucji. Szczególną cechą memów jest ich sukcesywna tendencja do zmian i metamorfoz (od form prostych do bardziej wyszukanych, co imituje tylko proces ewolucji biologicznej) i kontekstowej złożoności, ponadto memy w kulturze są zjawiskiem ekspansywnym i w bardzo szybkim czasie dochodzi do ich replikacji (z kilku „wzorcowych” szablonów powstają liczne kopie, a następnie kopie kopii i tak niemal w nieskończoność). Paradygmatem naukowym starającym się wyjaśnić znaczenie i miejsce memów w kulturze jest memetyka.

Memy jako narzędzie wzmacniania świadomości społeczno-politycznej

Istotną cechą memów jest ich aktualność, zgodność z bieżącym kontekstem społecznym i politycznym, nawet jeśli wykorzystuje się w tym celu jako tworzywo uniwersalne symbole i motywy kulturowe, czy archetypiczne tło. Na fundament, na którym „budowana” jest treść memów, wybiera się również ikony popkultury, postaci filmowe, szeroko rozpoznawalne produkty kultury najnowszej. Mem bardzo często charakteryzuje się ironicznym, niekiedy nawet groteskowym zabarwieniem i dzięki temu stanowi wizualno-tekstualny komentarz dotyczący najnowszych wydarzeń w sferze publicznej, o których stało się głośno ze względu na ich osobliwość i specyfikę. Warto zwrócić uwagę na ciekawe zjawisko, przyczyniające się do powstawania złożoności tematycznej memów, do ich podziałów na konkretne kategorie. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z memami kolektywnymi, które są dedykowane powszechnej świadomości społecznej i obyczajowej. Istnieje również grupa memów środowiskowych, których możliwość poprawnego odczytania jest tylko i wyłącznie możliwa dzięki znajomości wysublimowanego bądź hermetycznego kontekstu. I tak memy mogą pojawiać się w konkretnym grupach zawodowych, w przestrzeni szkół wyższych krążą memy studenckie (dotyczą postaci naukowców bądź poszczególnych terminów, czy aparatury naukowej). Inne memy zostaną „zaprojektowane” przez archeologów, fizyków, lekarzy, prawników. Z pewnością zdążyły już powstać memy górników, być może księży, rolników, czy magazynierów. Godną podkreślenia jest również kategoria tzw. instant memów, które powstają spontanicznie, a bodźcem do ich stworzenia są często trudne do przewidzenia zabawne sytuacje towarzyskie.

Moc kulturotwórcza i opiniotwórcza memów

Ze względu na niemal statystyczny bezmiar memów (ciągle powstają coraz to nowe, chociaż jest ich tak dużo), są zjawiskiem o niesamowitej intensywności, stanowiąc jeden z najbardziej masowych produktów kultury we współczesnym świecie. W duchu humanistyki cyfrowej powstają liczne generatory memów w Internecie, baza danych z gotowymi szablonami, na podstawie których, można stworzyć własne memy. Od dawna wiadomo, że Internet stanowi tzw. piątą władzę. Najlepsze memy pełnią w niej funkcję narzędzia służącego do opiniowania postaw różnych polityków i osób publicznych. Można powiedzieć, że memy to wirtualne pręgierze XXI wieku, bo pomagają obśmiać wady i kurioza życia społeczno-politycznego. Czasami warto na chociaż kilka minut zostać prześmiewcą kultury, w której jest się uwikłanym. Inaczej ślepo będziemy przyjmować wytyczne i rozporządzenia, które płyną z góry.

undefined