Gdy dochodzi do zakończenia stosunku pracy, następuje wypowiedzenie umowy czy przy utracie zatrudnienia, pracownikowi należy się określone świadczenie w danym zakładzie pracy. Nie ważne, czy doszło do zwolnień grupowych czy indywidualnego tytułu rozwiązania umowy – jeśli tylko doszło do wypowiedzenia z przyczyn niedotyczących pracowników – odprawa jest należna. Pytanie kiedy należy się odprawa, zależne jest zarówno od danego pracodawcy (musi być to pracodawca zatrudniający odpowiednią ilość osób), ale także tego, czy mamy do czynienia np. ze stosunku pracy z umowy zlecenia. Odprawa pracownicza rozliczana jest na szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy. Jakie muszą być przyczyny rozwiązania umowy? Kiedy pracownikowi przysługuje odprawa? Czy ma znaczenie czy wina leży po stronie pracownika, czy jest to zwolnienie indywidualne czy grupowe? Ile wynosi odprawa i kiedy powinieneś ją otrzymać?
Kto i kiedy dostaje odprawę? Komu odprawa się nie należy?
Odprawy dla pracowników to temat niezwykle istotny dla każdego zatrudnionego. W końcu nagłe zwolnienie może spowodować niemałe zawirowania życiowe i zachwiać naszą płynnością finansową. Dlatego zanim dojdzie do wypowiedzenia umowy, warto wiedzieć, czy taka odprawa nam się należy zawsze?
Przede wszystkim, Kodeks Pracy nie definiuje odpraw. Robi to natomiast Ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników z marca 2003 roku. Wedle Ustawy, odprawa przysługuje w firmach, które zatrudniają co najmniej 20 osób i pełni rolę rekompensaty z tytułu niezdolności do pracy.
Aby dostać odprawę pieniężną, musisz korzystać ze statusu pracownika u takiego pracodawcy, który zatrudnia min. 20 osób., a utrata zatrudnienia nastąpiła z winy pracodawcy. Wedle ustawy o zwolnieniach grupowych, odprawa pieniężna przysługuje pracownikom zatrudnionych na umowie o pracę na czas określony lub nieokreślony. Warto przy tym pamiętać, że odprawa przysługuje, gdy pracownik dostał wypowiedzenie od pracodawcy lub wypowiedzenie nastąpiło na mocy porozumienia stron, ale przyczyna leży po stronie pracodawcy. Odprawa należy się też pracownikowi, który dostał od pracodawcy wypowiedzenie warunków płacy lub pracy, ale pracownik nie przyjął nowych warunków.
Odprawa nie jest należna, gdy stosunek pracy ustał w wyniku rozwiązania umowy, gdy upłynął czas, na który została ona zawarta. Odprawa nie jest także należna pracownikom zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych tj. zlecenie czy dzieło, a także pracownikom mianowanym, zatrudnionym tymczasowo. Odprawa nie należy się, gdy pracownik sam dokonał wypowiedzenia lub wypowiedzenie nastąpiło z powodu rażącego naruszenia obowiązków przez pracownika.
Zwolnienie indywidualne czy grupowe – czy ma to znaczenie?
Często wydaje się, że odprawa należna jest jedynie przy zwolnieniach grupowych. A czym one tak naprawdę są?
Do zwolnień grupowych zaliczamy sytuację, gdy pracodawca zatrudniający min 20 pracowników w okresie 30 dni zwalnia 10 pracowników (gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 osób), 10% załogi (w firmie między 100-300 pracowników) oraz 30 osób (gdy firma zatrudnia min 300 ludzi). Zatem odprawa jest przewidywana, gdy zwolnienia dokonywane są z przyczyn nie leżących po stronie pracownika, w drodze wypowiedzenia dokonanego przez Firmę lub też na mocy porozumienia stron z określoną liczbą pracowników.
Do otrzymania odprawy uprawnieni są także pracownicy zwalniani indywidualnie. Warunkiem są tu przyczyny po stronie pracodawcy, będące wyłączną podstawą rozwiązania umowy. Mowa tu np. o likwidacji stanowiska, ogłoszenie upadłości czy fakt likwidacji pracodawcy. Oznacza to także, że jeśli na decyzję o zwolnieniu pracownika miały wpływ też inne czynniki – odprawa się nie należy.
Wysokość odprawy pieniężnej i termin wypłaty
To, co interesuje konkretnego pracownika to przede wszystkim wysokość odprawy. Jak to wygląda prawnie?
Otóż, jeśli stosunek pracy danemu pracownikowi ustał w ramach grupowego zwolnienia, temu pracownikowi przysługuje odprawa pieniężna. Zależy ona od stażu pracy u danego pracodawcy i wysokości wynagrodzenia. Przepisy określają, że wysokość odprawy pieniężnej, która przysługuje pracownikom zwalnianym w ramach ustawy o zwolnieniach grupowych, nie może przekroczyć 15-krotnośći minimalnego wynagrodzenia, który obowiązuje w dniu rozwiązania stosunku pracy. Oznacza to, że w 2022 roku, przy minimalnym wynagrodzeniu 3010 zł brutto, maksymalna odprawa wynosi 45 150zł.
Wysokość odprawy pracownikowi przysługuje w opcji jednomiesięcznego wynagrodzenia (gdy był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata), dwumiesięcznego wynagrodzenia (gry pracowałeś 2-8 lat) lub trzymiesięcznego wynagrodzenia (gdy pracowałeś powyżej 8 lat w tej samej firmie).
Warto tu też pamiętać, że do stażu pracownika wliczają się wszystkie okresy, wraz z przerwami, jeśli występowały u danego pracodawcy. Zalicza się też zatrudnienie u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła poprzez bycie następcą prawnym w stosunkach pracy po pracodawcy poprzednim lub zmiana nastąpiła na zasadach art. 231.
Staż pracy liczona jest od daty zawarcia umowy, przy czym nie ma znaczenia czy jest to etat pełny czy część.
Kiedy powinieneś dostać odprawę pieniężną? Wypłata odprawy następuje najpóźniej w dniu rozwiązania umowy lub w terminie wypłaty ostatniego wynagrodzenia. Co ważne, jeśli nie wiedziałeś, że odprawa ci się należy, możesz się o nią starać, o ile od rozwiązania stosunku pracy nie minęły 3 lata. Po tym czasie dochodzi do przedawnienia roszczeń. Dodatkowo warto wiedzieć, że jeśli pracodawca odmawia się wypłaty odprawy, a zostały spełnione przesłanki do tego, aby ci się ona należała, możesz wystąpić do sądu, celem jej otrzymania.
