Tragiczny grudzień 1943 roku

To było osiemdziesiąt lat temu. Dzień 1 grudnia 1943 roku naznaczony został już na zawsze tragedią wielu jaworznickich rodzin. Rozstrzelali hitlerowcy dziesięciu żołnierzy ruchu oporu, działających w strukturach Armii Krajowej. Gestapowcy szli od domu do domu, wedle listy: nazwisko, adres. Zabijali.

Zginęli wtedy: Piotr Bulga, Edward Bulga, Wiktor Faltus, Władysław Głowacz, Tadeusz Janikowski, Eugeniusz Krawczyk, Fryderyk Purchałka, Rudolf Rożnowski, Piotr Sośnierz, Ignacy Tosza.

Wspomnienie tamtego dnia jest wciąż żywe wśród jaworznian. Tablice umieszczone na domach, przed którymi zostali zastrzeleni żołnierze AK informują o tej zbrodni. Kolejne pokolenie, wnuki pomordowanych, zachowują w pamięci dramatyczny dzień wojennej historii swojej rodziny.

Janina Sośnierz córka Piotra Sośnierza, kiedy rozstrzelano przed domem jej ojca miała 14 lat. Doktor Ewa Głąbik wspomina: mama mojego męża tę tragiczną chwilę nosiła w sobie milcząco. Nie dopytywałam się wiedząc, że sprawia jej to wspomnienie ból. Egzekucję widziała, może podeszła do okna, kiedy gestapo wyprowadziło jej ojca przed dom. Po uprzedniej rewizji. To były wczesne godziny ranne. Piotr Sośnierz mimo odniesionych ran postrzałowych jeszcze żył. Jego żona zorganizowała transport i przewiozła rannego męża do szpitala w Chrzanowie. Tam zmarł, Niemcy ciała nie oddali.

1 grudnia zapłonęły znicze pamięci przy tablicach na domach, w miejscach rozstrzelań. W „Sokole” odbyła się uroczystość Dnia Pamięci zorganizowana przez jaworznicki oddział Stowarzyszenia Pamięci Armii Krajowej.

Adrian Rams, kustosz naszego Muzeum i specjalista w Oddziałowym Biurze Edukacji Narodowej Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach, przygotował wykład o akcji likwidacyjnej XX Batalionu Szturmowego Armii Krajowej w Jaworznie w latach 1943-1944. Nawiązał do badań archiwalnych odnośnie do tego tematu, z wielkim szacunkiem odniósł się do cennego opracowania Bogusława Wernera Pędzikiewicza, pt. „Ruch oporu w okupowanym Jaworznie w latach 1939-1945”, wydanej w 1995 roku.

Zaprezentowany został film pt. „Hilary Herman wyjęty z niepamięci”. Reżyseria: Aleksandra Bedla-Jasińska, Tomasz Świdergał. W filmie zagrali uczniowie z Liceum Ogólnokształcącego w Katowicach im. Władysława Broniewskiego. Hilary Herman w latach 1933-1939 był nauczycielem w tej szkole. Tak przygotowany film to nauka godna realizacji również w jaworznickich liceach. Uczenie się historii przez uczestniczenie w niej. Działający w Akowskim ruchu oporu nauczyciel, został zastrzelony w Jaworznie 3 września 1944 roku.

Historyk Maria Leś-Runicka opowiedziała o Irenie Odrzywołek. Mówiła nie tylko na podstawie dokumentów zgromadzonych w IPN, ale także sięgając pamięcią do własnych obserwacji i zasłyszeń. Irena była siostrą jej matki.

Harcerze złożyli wiązanki kwiatów na pomniku żołnierzy AK, który znajduje się na Cmentarzu Pechnickim. A także przy tablicy XX Batalionu Szturmowego AK w Starej Hucie.

Barbara Sikora