Położenie Jaworzna miało przez wieki newralgiczny charakter. Prawdopodobnym czasem założenia osady jest przełom XII i XIII wieku. Ciekawe było jej położenie, a mianowicie była to granica Państwa Piastów. Dzięki temu Jaworzno nieraz odgrywało ważną rolę.
U zarania jaworznickich dziejów
Od początku istnienia wsi Jaworzno osada ta, wraz z okolicznymi wsiami, stanowiła część terenu pogranicza Królestwa Polskiego. Było to pogranicze śląsko-małopolskie.
Okolica graniczyła najpierw z Królestwem Czech, tj. od roku 1327, kiedy to większość książąt śląskich złożyła hołd lenny królowi czeskiemu Janowi Luksemburskiemu. Natomiast od 1526 roku, po śmierci króla Ludwika Jagiellończyka, Śląsk dostał się pod panowanie dynastii Habsburgów.
W pierwszej połowie XVIII wieku, tj. w 1742 roku, na skutek pierwszej wojny śląskiej pomiędzy Królestwem Prus a Cesarstwem Austrii, wojsko pruskie zajęło prawie cały teren Śląska – w tym także większość terytorium Górnego Śląska. I od tego czasu rzeka Czarna Przemsza graniczyła z państwem pruskim. Na mocy traktatu rozbiorowego z 1795 roku państwo pruskie zaanektowało Księstwo Siewierskie i od tego momentu jaworznickie osady graniczyły z państwem pruskim.
Po ostatecznym upadku rzeczypospolitej szlacheckiej w 1795 roku, na mocy traktatów rozbiorowych, Jaworzno wraz z okolicznymi wsiami dostało się pod panowanie państwa Habsburgów.
Pozostało w jego granicach do listopada 1918 roku, czyli do zakończenia I wojny światowej. Wtedy to nastąpił upadek mocarstw rozbiorowych, w tym monarchii austro-węgierskiej. Po ustaniu walk na frontach I wojny światowej jaworznicka okolica stanowiła do czerwca 1922 roku granicę państwową z niemiecką republiką weimarską. Na mocy porozumień, które zawarto po zakończeniu III Powstania Śląskiego w granice państwa polskiego włączono część powiatu katowickiego, co odsunęło tym samym granice państwa polskiego z okolic Jaworzna.
XIX-wieczny zamęt
Ciekawostką jest, że jaworznickie osady parokrotnie zmieniały przynależność państwową. I tak w latach 1795 – 1809 po raz pierwszy jaworznicka okolica trafiła pod panowanie państwa Habsburgów. Następnie w latach 1809 – 1815 ziemia nasza weszła w skład Księstwa Warszawskiego. Kolejna zmiana przynależności państwowej Jaworzna nastąpiła w 1815 roku na mocy ustaleń Kongresu Wiedeńskiego. Została wtedy utworzona Rzeczypospolita Krakowska i Wolne Miasto Kraków.
I właśnie w granicach tego tworu politycznego znalazły się jaworznickie wsie. Po upadku powstania krakowskiego w roku 1846, po likwidacji Rzeczpospolitej Krakowskiej, jaworznicka okolica znalazła się po raz drugi w granicach państwa Habsburgów i pozostała w nich do 1918 roku.
„I to na takim historycznym tle kształtowała się jaworznicka przestępczość, o której napiszemy w kolejnych odcinkach.
Przemysław Maciejewski
