Dzień 5 i 6 listopada 1918 roku zapisał się czarnymi zgłoskami na kartach historii Szczakowej. Opanowany złymi emocjami tłum dokonał rabunku na swoich sąsiadach, siejąc wśród ludności żydowskiej zniszczenie i pożogę. Ofiar śmiertelnych na szczęście nie było.
Wypadki w Szczakowej.
Głównie na terenie Szczakowej, a także na obszarze okolicznych gmin doszło do groźnych wypadków, jak czytamy w materiale źródłowym dotyczącym tamtego okresu. W Jaworznie do pogromu doszło z inspiracji organizacji miejscowego „Sokoła” oraz księdza. W czasie zamieszek obrabowani zostali między innymi: Chaskel Lőwy, Benjamin Weis, Dawid Mendelsbaum, Eisis Rauchweger, Aron Diamant, Izrael Mendelsbaum, Róża Baster, A. Spira, Regina Fluchrowa w Szczakowej.
Tak te wydarzenia relacjonuje urzędnik Starostwa w Chrzanowie: „Przy zwrocie aktu donosi się, że 5 i 6 listopada 1918 roku odbywały się w Szczakowej rabunki i pogromy antyżydowskie, które organizowane były przez ludność miejscową i okoliczną, których przyczyn sprawdzić nie sposób. Ponieważ rabunki i pogromy odbywały się w kilku miejscach tutejszego powiatu, sprawców pochwycić nie zdołano, ponieważ żandarmeria podejrzanie pełniła służbę bezpieczeństwa, gdyż była rozbrajana, a rzeczy Reginy Flucher w czasie pożaru domu SELINGERA, w którym mieszkała zostały zrabowane, a cześć została spalona w pożarze domu SELINGERA, który powstał przy udziale rabujących, a wywołany był przez rabujących. Czy przeciwko sprawcom rabunku została zaprowadzona rozprawa sądowa i czy takowi pochwyceni zostali, tego stwierdzić nie zdołano, ponieważ żaden funkcjonariusz ze służby bezpieczeństwa tutejszego posterunku, którzy w tym czasie się na posterunku znajdowali żadnego przypomnieć sobie nie zdołał, a w protokołach kancelaryjnych nic nie jest wynotowane. Ludność, która brała udział w rabunku była miejscowa, nie brakowało również osób z kongresówki.”
Liczenie strat
W celu zebrania informacji o szkodach podczas zajść przeciwko Żydom, dokładne zliczenie strat zlecił Komisarz Polskiej Komisji Likwidacyjnej, wydając nakaz zgłaszania szkód do Starostwa w Chrzanowie. Zgłoszenia były w formie podania z wyliczeniami rzeczy skradzionych oraz wysokości wyrządzonej szkody.
Oto jeden z wielu spisów utraconych towarów przesłanych do Starostwa w Chrzanowie. Właścicielem sklepu był Chaskel Lőwey, Dąbrowa numer domu 115:
– towary bławatne 15.000 koron, czyli materiały na ubrania różnego typu,
– towary korzenne 8.000 koron, czyli przyprawy,
– sprzęty sklepowe 1.000 koron,
– wagi i ważniki 500 koron.
– bielizna 10.000 koron,
– wyprawa córki, ubrania 20.000 koron,
– 10 par butów i trzewików 2.000 koron,
– sprzęty domowe 5.000 koron,
– maszyna do szycia 500 koron,
– naczynia domowe 1.000 koron,
– 4 pierzyny i 10 zegarków 5.000 koron,
– 8 metrów ziemniaków 800 koron,
– 100 kilogramów mąki i kaszy 1.000 koron,
– kasa ogniowa 890 koron,
– drzwi i okna 1.000 koron,
– biżuteria 3.000 koron,
– rower 11.710 koron,
RAZEM: 84.900 koron
Podczas tych wypadków zostali poszkodowani głównie mieszkańcy Szczakowej. Byli to Żydzi posiadający własne zakłady usługowe oraz kupcy. Osobami tymi byli: Rosa Bester, Benjamin Weis, któremu doszczętnie obrabowano sklep i mieszkanie. Obrabowany również został właściciel sklepu obuwniczego Szymon Spiza, na skutek rabunku utracił on towar ze swojego sklepu i osobisty majątek. Doszczętnie ograbiono z dobytku też mieszkańca Szczakowej Eisiga Rechowicza. Podczas rozruchów ucierpiało również mienie Arona Diamanta i jego żony Jefki. Oni również mieszkali w Szczakowej. Wśród poszkodowanych był też Dawid Mendelsbaum, którego tłum również doszczętnie obrabował. Bez środków do życia pozostała również Matylda Thaler wdowa. Miała ona na wychowaniu kilkoro małoletnich dzieci. Zniszczono i obrabowano jej sklep z ubraniami.
Poszkodowani mieszkańcy nadsyłali do starostwa protokoły strat oszacowanych na tysiące koron. Spokój jednak nie nastawał.
Przemysław Maciejewski
