Wszystko zaczęło się od zaskakującej prośby, którą pozostawiono na grobie Emila Rudawskiego, pochowanego na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Jan Wolański, wnuk Emila, jaworznianin, baryton, śpiewak Teatru Wielkiego Opery Narodowej, odnalazł 2 maja 2021 r. tajemniczą kartkę: Poszukuję kontaktu do najbliższej rodziny ś.p. Emila Rudawskiego. Badam życiorys jego syna w celach genealogicznych i pracy nad książką biograficzną.
Autorem kartki był Marcin Dambek, prowadzący w Wielkiej Brytanii portal polishmotorcycle. Pan Jan odpowiedział na prośbę. Udało się skontaktować pana Dambka z pozostałą w Wielkiej Brytanii rodziną Tadeusza Rudawskiego. W wyniku dalszych działań pana Dambka 18 kwietnia w 120 rocznicę urodzin Tadeusza Rudawskiego odsłonięto na jego grobie pamiątkową tablicę w ramach projektu Polskie Miejsca Pamięci na Wyspach Brytyjskich.
Dziadek Emil
Emil de Kotowicz Rudawski (ur. 15.01.1871r.) – był urzędnikiem krakowskiego Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń. Był duchem niespokojnym, urzędowanie go nie satysfakcjonowało.
W 1906 r. (niektóre źródła podają rok 1908) założył więc w Krakowie firmę E. Rudawski i S-ka, która była przedstawicielstwem czeskiej fabryki samochodów Laurin i Klement. Spółka sprzedawała wszystkie typy samochodów, motocykli i rowerów produkowanych przez czeską fabrykę.
W 1908 r. wraz z Wilhelmem Ripperem (1873-1942) uruchomił pierwszy profesjonalny serwis samochodowy – Galicyjski Auto Garage. Naprawiano w nim samochody osobowe, towarowe i omnibusy. W 1910 r. klientami garażu byli m.in.: Potoccy, Zamoyscy, Lubomirski, Stadnicki, Pusłowski i Ledóchowski.
Ripper był właścicielem jednego z pierwszych samochodów w Krakowie. Mawiano, że „ten wariat Ripper na pewno się zabije, bo jeździ z chyżością dwudziestu kilometrów na Godzinę”. Jako pierwszy Polak wraz z synem Janem w 1928 r. wziął udział w trudnym Rajdzie Monte Carlo.
Rudawski w 1909 r. był właścicielem salonu samochodowego na placu Kossaka, wtedy też wpadł na pomysł reklamowania salonu w formie filmowej. 7 września 1909 r. na stronach krakowskiego „Czasu” ukazało się ogłoszenie „Rewia automobilowa” o treści: „Celem rozbudzenia jak najszerszego zainteresowania dla ruchu automobilowego firma krakowska E. Rudawski i spółka postanawia urządzić w niedzielę 12 września rewię samochodów, tak miejscowych, jak i zamiejscowych. Program rewii, jakoteż zdjęć kinematograficznych jest następujący: Godz. 10 i pół – Zdjęcie warsztatów i autogaraży p. Rudawskiego. Godz. 11 – Punk zborny wszystkich automobilów biorących udział przed garażą. Godz. 11 i pół – przejazd automobilów przez ulicę Starowiślną. Godz. 12 – Przegląd automobilów przed fabryką Cementu w Borku Fałęckim. Godz. 12 i pół – Wyścig na górze mogilańskiej. Godz. 1 – Powrót do garaży przez most Zwierzyniecki i defilada automobilów. W wycieczce tej brać mogą udział oprócz automobilów rowery, motocykle i jeźdźcy konni. Przez cały czas trwania rewii będą dokonywane zdjęcia kinematograficzne. W razie niepogody rewia odbędzie się w następną pogodną niedzielę”. Pogoda nie dopisała, rajd odbył się tydzień później. Rudawski stał się więc organizatorem pierwszego rajdu samochodowego w Małopolsce. Po miesiącu w „Cyrku Edison”, pierwszym kinie Krakowa, zaprezentowano reportaż z rewii pt. „Rewia automobilów w Krakowie i wyścigi na górze mogilańskiej”. Był to zarazem pierwszy reportaż sportowy w filmowej historii Krakowa.
I Rudawski i Ripper byli członkami Krakowskiego Klubu Automobilowego. Pierwszy rajd Klubu rozegrano w czerwcu 1914 r. na trasie Kraków-Zakopane-Szczawnica-Kraków.
W kwietniu 1910 r. zbudowano w firmie Rudawskiego samolot konstrukcji Rozuma (Polak) i Bechiny (Czech). Samolot napędzany był jednym z pierwszych polskich silników lotniczych. W rok później – w maju 1910 r. – samolot wystawiono w sali Krakowskiego Domu Technika. Próby silnika i śmigła odbyły się publicznie, ale informacje o próbach lotów nie są znane. Latem tego samego roku Rudawski podjął samodzielnie próbę zbudowania szybowca według własnego projektu. Niestety z kontynuowania prac nad szybowcem zrezygnował. W 1911 r. firma Rudawskiego zostaje zamknięta. Rudawski koncentruje się na pracy w Towarzystwie Wzajemnych Ubezpieczeń. Warsztaty przejmuje firma „Auto Central Garage Star”, powstała z połączenia warsztatów Rudawskiego ze Spółką Omnibusów i Automobilów. Za sprawą Spółki w 1911 r. na ulicach Krakowa pojawiły się 4 omnibusy motorowe, które regularnie kursowały pomiędzy Salwatorem a dworcem kolejowym. W Polsce była to pierwsza próba wprowadzenia komunikacji samochodowej w mieście.
W rok później w firmie podjęto produkcję samochodu „Star”. Planowano produkować go seryjnie. Ostatecznie powstało kilka jego egzemplarzy, samochód miał świetne recenzje. Emil Rudawski zmarł 20 lutego 1950 r. w Krakowie, został pochowany na Cmentarzu Rakowickim.
Ela Bigas
