Zbrojna ekspansja na cudze ziemie, „bliskiego sąsiedztwa”, to jedyna forma polityki Kremla moskiewskiego, potężnej, warownej twierdzy na wysokim wzgórzu, która od XIV w. była rezydencją wielkich książąt moskiewskich, a później carów rosyjskich. Wczesna polityka zaborcza władców Kremla była prowadzona na niewielką skalę.
Dopiero schyłku XV w. Iwan III Srogi wprowadził nowy rodzaj podbojów. Ich celem stały się rozległe i bogate dzielnice Rusi. Najpierw podbił niezależną republikę Nowogrodu Wielkiego, ważny ośrodek międzynarodowego handlu, powiązany z Hanzą, leżący na głównym szlaku handlowym „od Waregów do Greków” , tj. od Normanów skandynawskich przez Ruś do Bizancjum i Bagdadu. Podbój tych ziem upamiętnił się niebywałym okrucieństwem i terytorialną zachłannością. Wymordowano około 60 tys. mieszczan i wielkich właścicieli ziemskich (bojarów) i wraz z podbitymi ziemiami całego Księstwa Nowogrodzkiego od Bałtyku do Morza Białego, podporządkowano Księstwu Moskiewskiemu. Iwan III to pierwszy władca Księstwa moskiewskiego, który sam się ogłosił carem „Wszech-Rusi”. Na tej podstawie, że poślubił siostrzenicę cesarza bizantyjskiego, Zofię Paleolog i za herb swego państwa przyjął dwugłowego orła bizantyjskiego. Dziś jeszcze widniejącego w herbie Rosji.
Ale dopiero jego wnuk, Iwan IV Groźny, został pierwszym koronowanym królem Księstwa Moskiewskiego, na koronację zgodę wyraził sobór prawosławnej Cerkwi. On to właśnie sztukę zbrojnej ekspansji podniósł na wyższy poziom, zarówno pod względem strategii, taktyki, logistyki, jak i uwarunkowań politycznych, wielkiej dyplomacji europejskiej. Te cztery czynniki w działaniach wojennych odgrywają rolę kluczową, więc powinny się uzupełniać nawzajem. Iwan IV „zastosował taktykę obrony przez atak, polegającą między innymi na tym, by ekspansję sąsiednich terenów poprzedzić grupowaniem sił w centrum państwa”, aby w uporządkowany sposób przeprowadzić ofensywę i ataki. Dzięki temu najpierw podbił Kazań, stolicę chanatu tatarskiego, oraz kolejny chanat tatarski Astrachań, ważny ośrodek handlowy, pośredniczący w handlu między Europą i Azją, leżący w delcie Wołgi, wpadającej do Morza Kaspijskiego. Zdobyte terytoria Iwan IV przyłączył do państwa moskiewskiego. Na północy, nad Bałtykiem opanował, ale na krótko, Inflanty. Ale od naszego króla, Stefana Batorego (1576-1586), doznał kilka ciężkich porażek., utracił Inflanty. A dowiedziawszy się o planowanej wyprawie króla polskiego na podbój państwa moskiewskiego, wnosił skargi i prośby o interwencję do papieża w Rzymie. Sejm polski i sam papież nie wyrazili zgody na wszczynanie wojny najezdniczej, nie było podstawy prawnej.
W XVIII w. po pokonaniu Szwecji carska Rosja stała się pierwszym mocarstwem wschodniej Europy. Pod panowaniem Piotra Wielkiego (1682-1725 stworzona została wielka armia rosyjska i marynarka wojenna. Zdobyty dostęp do Bałtyku dał Rosji „okno na świat”i pierwszy port na Bałtyku. Jej ogromne imperium powiększało się też na rozległych azjatyckich przestrzeniach Syberii. Ostatnią wolę polityczną dla następców przekazał Piotr Wielki takimi słowami: „Zbliżcie się do Konstantynopola i Indii tak bardzo, jak to możliwe. Ten, kto obejmie tam władzę, będzie prawdziwym suwerenem świata.. Stale prowadźcie wojny, nie tylko w Turcji, ale i w Persji (…) Podążajcie aż do Zatoki Perskiej, aż do Indii”.
Dwie kolejne następczynie Piotra Wielkiego, monarchinie absolutne: małżonka-wdowa Katarzyna z rodziny litewskiej Skowrońskich oraz Elżbieta Piotrowna najmłodsza córka Piotra i Katarzyny, strzegły jak oka w głowie imperialnego dziedzictwa. Dopiero Katarzyna II (1762-96), urodzona w Szczecinie, niewielkim księstwie Rzeszy Niemieckiej o nazwie Anhalt-Zerbst, potrafiła skutecznie wcielać w życie ostatnią wolę Piotra Wielkiego. Wykorzystując schyłek imperium tureckiego rozszerzyła swoje terytorium w kierunku południowym. Opanowała Krym i Kaukaz. Na zachodzie w przymierzu z Prusami i Austrią odsunęła dynastię saską od panowania nad dualistycznym królestwem polsko-litewskim. Osadziła na tronie swojego faworyta i kochanka Stanisława Poniatowskiego i umocniła protektorat mocarstw nad państwem, które próbuje się zmodernizować na modłę „oświeconej” Francji, Dantona, Marata i Robiespierre`a.” Z chwilą kiedy w protektoracie przybrał na sile wywrotowy duch jakobinizmu i sam król Stasiu gotowy był go wspierać, w sojuszu z Prusami i Austrią przeprowadziła pierwszy rozbiór Polski (1772). W następnych rozbiorach w latach 1793 i 1795 sojusznicy „ rozmyślnie i z zimna krwi „unicestwili jedno z historycznych państw Europy”, „rozmyślnie i z zimna krwią”. – Tak pisał Norman Davies, najwybitniejszy żyjący historyk („Boże igrzysko”, Znak 1989, s.669.)
Trzy mocarstwa zaborcze z faktu unicestwienia państwa polskiego i wymazania go z mapy politycznej Europy, wyciągnęły wniosek, że wobec tego przestał istnieć również naród polski, poczucie narodowej tożsamości. Aby taki stan utwierdzić i na zawsze utrwalić w 1797 zawarto konwencję petersburską (tzn. umowę międzynarodową w jednej sprawie). Postanowiono w niej, aby polityka wewnętrzna we wszystkich trzech zaborach była ukierunkowana na zatarcie śladów polskości i na trwałe wcielenia ich w organizmy państw rozbiorczych. Przesłanie tej konwencji brzmiało: „nigdy nie włączać do swych tytułów nazwy ani określenia królestwa polskiego”. Ta formalnoprawna dyrektywa była jedynie oficjalnym stwierdzeniem tego, co już monarchini absolutna Katarzyna II ujawniła wcześniej, w zaleceniu dotyczącym polityki rosyjskiej na terenach nierosyjskich, znajdujących się w granicach imperium. Zalecenia były niczym innym jak instrukcją rusyfikowania Ukrainy, Inflant, Karelii fińskiej: „Wymienione prowincje, w tym również Smoleńszczyznę, należy w najłagodniejszy sposób doprowadzić do zrusyfikowania, a zwłaszcza do tego, by nie patrzyły na nas wilkiem. Łatwo to będzie uczynić, jeśli na naczelników tych prowincji powołamy ludzi rozsądnych; gdy w Małorosji (Ukraina -MB) hetmana nie stanie, należy dołożyć starań, by pojęcie hetmańszczyzny zostało zatarte całkowicie i by żadnej osoby już hetmanem nie mianować” ( Władysław A .Serczyk, Katarzyna II,Ossolineum1983, s.157)
Obecnie mija już ponad rok od wtargnięcia wojsk rosyjskich na terytorium Ukrainy. Prezydent Rosji, posiadający władzę absolutną, nie ponosi żadnej odpowiedzialności przed parlamentem i społeczeństwem, bo nie jest przez nie kontrolowany. Natomiast w obawie przed opinią publiczną świata zachodniego pospiesznie ogłosił rozpoczęcie „operacji specjalnej na Ukrainie”. Unika jak ognia słowa: wojna z Ukrainą. Teraz przekonuje o konieczności powstrzymania ekspansji NATO na wschód. To jest język orwellowski, mistyfikujący stan rzeczywisty. Opinia publiczna krajów zrzeszonych w ONZ jest świadoma stanu faktycznego. Rosja i Ukraina to państwa członkowskie ONZ. Co gorsza, Rosja (dawniej ZSRR) jest stałym członkiem Rady Bezpieczeństwa. W świetle prawa międzynarodowego i uprawnień ONZ jest to sprawa nadzwyczaj skomplikowana i nadzwyczaj trudna do rozwiązania.
Wobec tego aby przynajmniej chociaż z grubsza ją objaśnić, oto parę informacji kluczowych o ONZ. Tuż po zakończeniu II wojny światowej, październik 1945 r., w miejsce poprzedniej organizacji, niefortunnej Ligi Narodów, mocarstwa założycielskie ustaliły trzy główne cele ONZ: -1.*utrzymywanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa; – 2. *utworzona organizacja „powinna rozwijać przyjazne stosunki między narodami oparte na przestrzeganiu zasady równych praw i samostanowienia narodów”; – 3.* (…) „popierać i zachęcać do „przestrzegania praw człowieka, zagwarantowania wszystkich podstawowych wolności, niestosowania dyskryminacji ze względu na rasę, płeć, język lub religię.”
Realizacja głównego zadania, polegającego na utrzymaniu pokoju, w tym przypadku, zdaje się być niewykonalna. Dwa najważniejsze organy Narodów Zjednoczonych to Zgromadzenie Ogólne i Rada Bezpieczeństwa, one są upoważnione do omawiania sporów dotyczących pokoju i bezpieczeństwa. Posiedzenia Zgromadzenia Ogólnego, liczącego obecnie ok 190 członków, suwerennych państw, częściej odzwierciedlają różnice poglądów, aniżeli zgodę między narodami. Brak jednomyślności między nimi utrudnia prawidłowe funkcjonowanie również Radzie Bezpieczeństwa. Ma ona w składzie 5 członków stałych: Chiny, Francja, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone Ameryki, Rosję ( dawny ZSRR) – „wielkie potęgi” z końca II wojny światowej.; oraz 10 innych krajów wybieranych kolejno z pozostałych członków. A zatem jednomyślność nie jest realna. Zresztą nie wszystkie kraje potępiły inwazję rosyjską i przyłączyły się do sankcji (środki karne przewidziane przez prawo).
Liczba wojsk NATO w Europie wzrosła z 4 do 40 tys. Wiele krajów przekazuje uzbrojenie, pomaga finansowo, bo do zwycięstwa potrzeba pieniędzy, pieniędzy i jeszcze raz pieniędzy, tak się mówi niekiedy. Czy zatem są szanse na wygranie wojny defensywnej? Na zwycięstwa w wojnie pozycyjnej, na zadanie wojskom wroga takich klęsk, by zmuszone zostały do wycofania się poza granice państwa ukraińskiego. Tych bowiem wojska ukraińskie nie mogą przekroczyć dlatego, by Ukraina, państwo suwerenne, nie została uznana za agresora.
Wojna defensywna, jako strategia to działanie wojenne, zmierzające do odparcia nieprzyjacielskich działań zaczepnych. Ale zasadniczym celem jest unicestwienie natarcia. Stan wojenny między państwami oficjalnie zaczyna się z chwilą wypowiedzenia wojny. Rosja Putinowska, jak Rosja Stalinowska nie przyznaje się do wypowiedzenia wojny. Szantażuje świat groźbą użycia broni nuklearnej. Ta groźba, niestety, krąży nad światem.
prof. dr hab. Marian Bębenek
