Cudzoziemcy w Polskim systemie ubezpieczeń społecznych

Dziś można już jednoznacznie stwierdzić, iż nadal trwale przyrasta liczba cudzoziemców zarejestrowanych w polskim systemie ubezpieczeń społecznych. Tylko w pierwszym półroczu tego roku przybyło ich ponad 70 tysięcy. Oczywiście największą grupę pośród nich stanowią obywatele Ukrainy.

Jak zmieniała się na przestrzeni ostatnich lat liczba cudzoziemców, zarejestrowanych w polskim systemie ubezpieczeń społecznych?

W latach 2009-2014 liczba cudzoziemców, którzy podlegali ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym, wzrosła jedynie o 59,3 tysiąca osób. Natomiast w okresie od grudnia 2014 roku do grudnia 2018 roku wzrost ten wyniósł już 445,4 tysiąca osób. Gdy w grudniu ubiegłego roku zauważalne było lekkie przystopowanie trendu wzrostowego, wiele osób zastanawiało się, czy mamy już do czynienia z hamowaniem tego zjawiska.

Zdecydowaną większość zarejestrowanych w polskim ZUS cudzoziemców stanowią Ukraińcy, a z kolei zmiany w prawie po stronie Niemiec miały spowodować, iż zaczną oni chętniej wybierać emigrację zarobkową właśnie do naszych zachodnich sąsiadów. Dziś jednak już widać, że o żadnym odwróceniu trendu migracyjnego nie może być mowy. Gdy na koniec 2018 roku zarejestrowanych w ZUS mieliśmy około 570 tysięcy cudzoziemców, to już na koniec czerwca tego roku mamy ich ponad 644 tysiące. Jak sprawdzić czy pracodawca płaci ZUS.

Jeśli chodzi o strukturę narodowościową cudzoziemców, to oczywiście najwięcej mamy obywateli Ukrainy, których jest 483 tysiące. Druga z kolei grupa narodowa jest ponad 10-krotnie mniej liczna. Są to Białorusini, których jest ponad 38,5 tysiąca. Następnie są Gruzini – 9,4 tysiąca, obywatele Mołdawii – 8,6 tysiąca oraz Rosji – 8,3 tysiąca. W systemie ubezpieczeń społecznych mamy jeszcze obywateli innych narodowości, niekiedy bardzo dla nas egzotycznych, jak choćby Namibia, Trynidad i Tobago, Wyspy Św. Tomasza czy też Wyspy Książęce. Z kolei liczba obywateli Unii Europejskiej, którzy podjęli zatrudnienie w Polsce i są zarejestrowani w ZUS to około 40 tysięcy.

Czym jest dla cudzoziemca zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych?

Z założenia zgłoszenie do systemu ubezpieczeń społecznych stanowi dla cudzoziemca istotne zabezpieczenie jego życiowych interesów. W razie bowiem choroby czy też długotrwałej niezdolności do pracy może on liczyć na świadczenia chorobowe lub też rentę z tytułu niezdolności do pracy. Ponadto okres pracy w Polsce będzie się liczył do emerytury, mając wpływ na jej wysokość.

Niewątpliwie też zgłoszenie cudzoziemca do polskiego systemu ubezpieczeń społecznych stanowi też korzyść dla samego ZUS. Odnotowuje on bowiem wzrost wpływów z tytułu składek.

Co jeszcze wiadomo o strukturze cudzoziemców zgłoszonych do ZUS?

Otóż pośród cudzoziemców, dominowali i dominują mężczyźni. Stanowią oni 66% ogółu zarejestrowanych osób. Co bardzo istotne, przeważają osoby w wieku 20-49 lat, stanowiąc ponad 85% wszystkich cudzoziemców. Na przestrzeni 4 ostatnich lat największy przyrost odnotowano pośród osób w wieku 20-24 lata, natomiast spadek w przypadku osób powyżej 49 lat.

Z kolei w kontekście geograficznym i administracyjnym w latach 2015-2018 największą dynamikę wzrostu liczby cudzoziemców zanotowano w województwach lubuskim, pomorskim, śląskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim. Z kolei najwięcej zarejestrowanych cudzoziemców mieszka w województwie mazowieckim (16,8%) oraz dolnośląskim (7,9%).

Natomiast biorąc od uwagę rodzaj umowy, będącej podstawą ubezpieczenia, to przeważają pracownicy etatowi (57,3%), a następnie osoby na umowach zlecenia lub agencyjnych (39,3%). Z kolei osoby wykonujące samodzielną działalność gospodarczą stanowią tylko 3,1% ogółu ubezpieczonych.

Jakie jeszcze istotne dla cudzoziemców narzędzia wprowadza ZUS?

Z jednej strony mamy w Polsce coraz większą liczbę cudzoziemców, zgłoszonych u nas do ubezpieczenia społecznego. Natomiast z drugiej strony coraz liczniejsza grupa obywateli Polski pracuje za granicą w ramach Unii Europejskiej. By pomóc tak jednym jak i drugim, w lipcu ZUS, jako jedna z pierwszych instytucji w Europie, wprowadził system elektronicznej wymiany informacji z europejskimi instytucjami zabezpieczenia społecznego. Mowa tu o EESSI, czyli Elektroniczna Wymiana Informacji dotyczących Zabezpieczenia Społecznego (z ang. Electronic Exchange of Social Security Information). Ta platforma ma ułatwić współpracę pomiędzy około 15 tysiącami instytucji zabezpieczenia społecznego z 32 krajów europejskich. Z systemu tego skorzystają miliony osób, zarówno tych z zagranicy pracujących w Polsce, jak i obywateli Polski pracujących w innych krajach Unii Europejskiej.

Do tej pory przekazywanie informacji i dokumentów odbywało się głównie w wersji papierowej, co wymagało też żmudnej pracy związanej z tłumaczeniem. To z kolei znaczenie wydłużało termin rozpatrywania spraw, powodując, iż dana sprawa trwała nawet kilka miesięcy.

Dzięki EESSI wszelkie procedury ulegną znacznemu skróceniu. ZUS, wdrażając tę platformę z dniem 1 lipca, stał się jedną z pierwszych instytucji zabezpieczenia społecznego w Europie, gotową do rozpoczęcia współpracy w tym zakresie.

EESSI obejmie między innymi wymianę danych niezbędną do rozstrzygania przynależności do systemu zabezpieczenia społecznego. W Unii Europejskiej obowiązuje bowiem zasada, iż podlega się temu systemowi tylko w jednym państwie. EESSI będzie miał też znaczenie w kwestii przyznawania i wypłaty świadczeń międzynarodowych: emerytur, rent, zasiłków i odszkodowań, jak również dochodzenia należności z tytułu nieopłaconych składek i nadpłaconych świadczeń w innych państwach UE.

Systemu EESSI używać będzie około 100 tysięcy pracowników europejskich instytucji zabezpieczenia społecznego. Szacuje się, iż obecnie ponad 17 milionów obywateli UE mieszka w innym, niż kraj pochodzenia, państwie unijnym, a około 2 miliony pracuje lub studiuje w jednym kraju, mieszkając w innym kraju.

Podsumowując, migracja zarobkowa ludzi z punktu widzenia całej Europy jest procesem trwałym i ciągle się rozwijającym. Zatem wszelkie działania, które mają przyczynić się do szybszej wymiany informacji pomiędzy poszczególnymi instytucjami zabezpieczenia społecznego, są zdecydowanie mile widziane. Cyfryzacja tego procesu będzie miała na pewno pozytywny wpływ na komfort ciągle przemieszczających się ludzi.

Artykuł powstał przy współpracy z Portalem Pracy Szukam pracy, bezpłatne ogłoszenia praca.