Czy możliwe jest, by cztero- lub pięciolatek pisał i czytał?

Czasem można usłyszeć, że nauka czytania i pisania w wieku przedszkolnym to „odbieranie dzieciństwa”. Że wszystko przyjdzie z czasem – w szkole. Ale co, jeśli dziecko naprawdę chce? Co, jeśli samo sięga po litery, układa słowa, próbuje zapisać swoje imię?

W pedagogice Montessori nie chodzi o przyspieszanie rozwoju. Chodzi o odpowiedź na gotowość. A umiejętność pisania i czytania to dla dziecka nie obowiązek – ale wolność.  Wolność wyrażenia siebie, odkrywania świata i budowania własnej niezależności.

Dzieci uczą się wtedy, gdy są gotowe – nie wcześniej, nie później

Maria Montessori jako jedna z pierwszych zauważyła, że rozwój dziecka nie przebiega  liniowo, lecz fazami szczególnej wrażliwości, które pojawiają się i zanikają w określonych  momentach dzieciństwa. Jedną z takich faz jest wrażliwość na język pisany – zazwyczaj  między 3,5 a 5,5 rokiem życia. W tym czasie dzieci:

• zaczynają interesować się literami, znakami, dźwiękami, 
• pytają: „Co tu jest napisane?”, 
• próbują pisać swoje imię, 
• bawią się w „czytanie” historii z pamięci, 
• zaczynają zauważać strukturę języka: rymy, rytm, podział na głoski.

To wewnętrzna potrzeba, a nie wynik programu edukacyjnego. Rolą dorosłych nie jest przyspieszanie tego procesu, ale uważna obserwacja i odpowiedź na gotowość dziecka – w odpowiednim momencie, z odpowiednim wsparciem.

Montessori: nie uczymy – pozwalamy dziecku odkrywać

W pedagogice Montessori nie ma nauki czytania i pisania w tradycyjnym sensie. Nie ma „lekcji”, kart pracy ani ocen. Dziecko uczy się dlatego, że jest głęboko zmotywowane wewnętrznie, a otoczenie zostało tak przygotowane, by umożliwić mu ten proces.

Materiały językowe w przedszkolu Montessori:

• zaczynają się od słuchu fonemowego – dzieci uczą się rozpoznawać i wyodrębniać dźwięki w słowach, 
• następnie poznają litery przez zmysły – dotykając ich, głoskując, łącząc ruch z dźwiękiem, 
• używają ruchomego alfabetu, by układać własne słowa.

Wiele dzieci zaczyna pisać zanim zaczną czytać, ponieważ pisanie – układanie głosek – opiera  się na analizie dźwięków, a czytanie – ich syntezie. To dwa różne procesy, choć oba wymagają  tej samej podstawy: znajomości liter i dźwięków. Bywa też odwrotnie – niektóre dzieci wcześniej zaczynają czytać, ale jeszcze nie piszą, bo ich  ręka nie jest gotowa do odpowiedniego chwytu. W pedagogice Montessori każdy z tych kierunków rozwoju jest równoważny – ważne  jest podążanie za dzieckiem i jego indywidualnym rytmem.

Czy to oznacza, że każde dziecko powinno pisać w wieku 4 lat?

Nie. Montessori nigdy nie zakładała, że wszystkie dzieci mają robić wszystko w tym samym czasie. Dzieci są różne. Ich rozwój przebiega indywidualnie. Fazy wrażliwości nie da się narzucić, ale można ją przegapić – jeśli nie ma przestrzeni, narzędzi lub dorosłego, który potrafi obserwować i odpowiadać z uważnością.

Nie każde dziecko będzie chciało pisać w wieku czterech lat. Ale każde ma prawo do środowiska, w którym jego naturalna gotowość zostanie zauważona, a nie zatrzymana przez nadmiar pomocy lub brak zaufania.

Pisanie jako radość, a nie zadanie

Dla dziecka pisanie to nie obowiązek, ale wyraz wolności. To sposób na powiedzenie światu: „Zobacz, co wiem. Zobacz, co czuję”. Dlatego tak ważne jest, by nie redukować pisania  do ćwiczeń grafomotorycznych. Dziecko pisze ręką, ale myśli całym sobą. I właśnie dlatego Montessori położyła tak duży nacisk na:

• przygotowanie ręki do pisania przez ćwiczenia życia codziennego (szycie, przesypywanie, sznurowanie), 
• rozwój koncentracji i porządku,
• wewnętrzne poczucie sprawczości, które rodzi się z własnych odkryć.

Czy możliwe jest, by czterolatek pisał i czytał?

Tak – jeśli jest gotowy i jeśli mu się nie przeszkadza. Bo dziecko nie potrzebuje programu nauczania. Potrzebuje czasu, narzędzi i uważnej obecności dorosłych, którzy  wiedzą, kiedy zejść z drogi.

Przedszkole Montessori Ziarenko 
Adres: Al. Piłsudskiego 5A, Jaworzno
Tel:. +48 798 606 433
Mail: [email protected]