Upadłość konsumencka – w teorii każdy o niej słyszał, natomiast jak pojęcie upadłości konsumenckiej wygląda w praktyce? Mając na względzie coroczną ilość złożonych wniosków o upadłość konsumencką domniemywam, że pojęcie to jest znane Polakom. Niemniej jednak w toku mojej zawodowej ścieżki zauważam, że dłużnicy zaznajamiają się z tym pojęciem dość powierzchownie. Upadłość konsumencka została uregulowana przez ustawodawcę w przepisach postępowania upadłościowego uwzględniając interes zarówno wierzycieli jak i dłużnika, zatem nieprawdą jest, że upadłość konsumencka jest instytucją służącą jedynie oddłużeniu dłużnika. Ponadto, na co należy zwrócić uwagę to fakt iż nieprzemyślane złożenie wniosku, bez poprzedzającej go analizy stanu faktycznego może rodzić szereg komplikacji dla dłużnika.
Upadłość konsumencka (zobacz więcej) jest instytucją wymagającą skrupulatnego przeanalizowania stanu faktycznego dłużnika tak aby w konsekwencji uniknąć wystąpienia ze skargą pauliańską przez wierzyciela oraz ustalenie długiego planu spłat wierzycieli. Ponadto mimo istnienia wymagalnych zobowiązań upadłość nie jest odpowiednią instytucją dla każdego. Specjalizując się w sprawach z zakresu upadłości zauważam szereg błędów popełnianych przez dłużników przy składaniu wniosku, z moją pomoc da się ich uniknąć a ponadto usprawnić całe postępowanie upadłościowe.
Upadłość konsumencka – idea
Upadłość konsumencka w swojej idei zakłada uzyskanie oddłużenia przez dłużnika przy jednoczesnym zaspokojeniu wierzycieli w takim wymiarze w jakim jest to możliwe oraz uzasadnione. Analizując pojęcie upadłości konsumenckiej pod względem prawnym warto wskazać, że jest ona niczym innym jak postępowaniem sądowym prowadzonym na wniosek.
Upadłość konsumencka – jak zacząć?
Upadłość konsumencka jako postępowanie sądowe determinuje złożenie wniosku, wniosek o upadłość konsumencką może złożyć dłużnik jak i jego wierzyciel. Wniosek o upadłość konsumencką może dotyczyć jedynie osoby fizycznej, która nie prowadzi działalności gospodarczej lub osoby fizycznej, która wykreśliła ją z rejestru jakim jest Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej. Ustawodawca dokonał rozróżnienia, gdyż w przepisach postępowania upadłościowego mamy do czynienia z upadłością konsumencką oraz upadłością gospodarczą. W ramach tego artykułu skupimy się na rozważaniach mających na celu ogłoszenie upadłości osoby fizycznej.
Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej należy skierować do sądu właściwego. Sądem właściwym w sprawach o upadłość konsumencką jest Sąd Rejonowy według miejsca zamieszkania dłużnika. Niektóre Sądy posiadają specjalny wydział specjalizujący się w sprawach upadłościowych oraz restrukturyzacyjnych, na przykład sąd wrocławski. Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej rozpoczyna postępowanie upadłościowe. Niemniej jednak dłużnik po złożeniu wniosku może się rozmyślić, więc jeżeli postępowanie toczyło się z jego inicjatywy na jego wniosek postępowanie upadłościowe zostanie umorzone. Co do zasady postępowanie upadłościowe umarza się gdy jest zbędne lub niedopuszczalne.
Wspomniana przeze mnie na samym wstępie analiza stanu faktycznego odgrywa kluczową rolę już na etapie składania wniosku a właściwe przed jego złożeniem. Decydując się na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej należy uwzględnić wszystkie przesłanki upadłości konsumenckiej i zestawić je z istniejącym stanem faktycznym. Dłużnik powinien przeanalizować swoje działania związane z posiadanym majątkiem na 5 lat wstecz od złożenia wniosku sądowego o upadłość konsumencką, jeżeli takie zbycie miało miejsce dłużnik musi liczyć się z możliwością wytoczenia skargi pauliańskiej przez wierzyciela. Dodatkowo istnieją okoliczności, które są bezpośrednio związane z niewypłacalnością dłużnika takie jak rażące niedbalstwo, umyślne pogłębianie stanu swojej niewypłacalności, wina dłużnika które nie będą miały wpływu na samo ogłoszenie upadłości konsumenckiej przez Sąd, jednakże zostaną uwzględnione w toku postępowania upadłościowego i będą wpływały na ustalenie planu spłaty wierzycieli. Powyższe może doprowadzić do ustalenia dłuższego planu niż w przypadku gdyby okoliczność przykładowo rażącego niedbalstwa nie wystąpiła. Maksymalna długość planu spłaty wierzycieli według obowiązujących przepisów to 7 lat.
Przesłanki determinujące możliwość ogłoszenia upadłości konsumenckiej, które należy przeanalizować na samym początku zostały wskazane w przepisach postępowania upadłościowego. Ustawodawca wskazał, że aby móc skierować wniosek o upadłość konsumencką należy prowadzić w Polsce ośrodek życia tj. pracować, mieszkać, posiadać rodzinę. Wątpliwe będzie zachowanie jurysdykcji krajowej w sytuacji gdy dłużnik na stałe mieszka i pracuje za granicą a z polską łączą go jedynie zobowiązania i obywatelstwo. Drugą przesłanką jest już wskazana przeze mnie przesłanka podmiotowa. Wniosek o ogłoszenie upadłości, wniosek dłużnika lub jego wierzyciela może dotyczyć tylko osoby fizycznej, która nie prowadzi działalności gospodarczej lub wykreśliła ją z rejestru CEIDG. Ostatnia przesłanka, jednakże najistotniejsza jeżeli chodzi o instytucje jaką jest upadłość konsumencka to niewypłacalność. Dłużnik aby złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej musi być niewypłacalny. Niewypłacalność oznacza, że dłużnik nie jest w stanie regulować swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Uzyskiwany przez dłużnika dochód nie pozwala mu na regulowanie rat przy jednoczesnym zaspokajaniu potrzeb rodzinny. Niewypłacalność najczęściej przejawia się w prowadzeniu postępowań egzekucyjnych przeciwko dłużnikowi.
Zatem ogłosić upadłość konsumencką może osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej, mająca centrum życiowe w Polsce oraz niewypłacalna. Jednakże należy pamiętać że o ile nie trudno ogłosić upadłość konsumencką to pozostałe okoliczności takie jak wina dłużnika czy powstanie zobowiązań wskutek rażącego niedbalstwa nie mające wpływu na ogłoszenie upadłości, gdyż nie są analizowane na etapie uwzględniania wniosku przez Sąd będą znamienne podczas ustalenia planu spłaty wierzycieli czyli na dalszym etapie postępowania upadłościowego.
Ogłoszenie upadłości konsumenckiej – co dalej?
Prawo upadłościowe, uregulowało postępowanie upadłościowe jako postępowanie na wniosek, zatem sam wniosek o ogłoszenie upadłości rozpoczyna postępowanie upadłościowe. Jednakże skutki prawne wywołuje dopiero prawomocne postanowienie Sądu orzekające o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej przez Sąd względem konkretnego dłużnika. Postępowanie upadłościowe jest dosyć długotrwałe.
Po złożeniu wniosku, dłużnik czy też wierzycieli oczekują na jego rozpatrzenie na tym etapie nic więcej się nie dzieje. Sąd upadłościowy analizuje sprawę dwuetapowo, na początkowym etapie ocenia wniosek i jeżeli złożony wniosek spełnia wymogi ustawowe, to Sąd ogłasza upadłość konsumencką a dopiero kolejno rozstrzyga kwestię ustalenia planu spłaty wierzycieli.
Ogłoszenie upadłości to moment, który ma wpływ na osobę upadłego, jego zobowiązania, majątek oraz postępowania sądowe i administracyjne, w których jest on stroną. Upadły nie może decydować który składnik wchodzi w skład masy upadłościowej a który nie. Musi liczyć się z tym że wynagrodzenie za pracę które uzyskuje również będzie zajęte do wysokości oznaczonej ustawowo. Ponadto od ogłoszenia upadłości upadły traci cały szereg swoich uprawnień, które przejmuje syndyk. Każde działanie upadłego jest objęte kontrolą syndyka. Syndyk dąży do tego, aby wierzyciele upadłego uzyskali zaspokojenie swoich roszczeń. Syndyk pilnuje również, aby upadły nie próbował ratować pozostałości swojego majątku wyzbywając się go oraz dysponuje częścią wynagrodzenia za pracę upadłego. Ogłoszenie upadłości ma również istotny wpływ na stosunki majątkowe małżeńskie a także umowy których upadły jest stroną. Przy zakończeniu postępowania i ogłoszeniu upadłości dłużnik staje się upadłym i przez ten pryzmat jest postrzegany. Niemniej jednak w przypadku dobrze przygotowanego dłużnika postępowanie upadłościowe nie powinno przynieść większych rozczarowań. Dodatkowo nic nie stoi na przeszkodzie aby dłużnik skierował się po pomoc prawną w zakończeniu postępowania upadłościowego zgodnie z jego oczekiwaniami.
Zatem ogłoszenie upadłości konsumenckiej wywołuje szereg skutków prawnych w stosunku do samej osoby upadłego, jego majątku a jeżeli pozostaje w związku małżeńskim to oddziałuje również na majątek wspólny jego i jego małżonka, skutki rozchodzą się też na postępowania sądowe i administracyjne, w których bierze udział jak i umowy w których pozostaje stroną. Ogłoszenie upadłości będzie mieć również znamienny wpływ na wszystkich wierzycieli upadłego, gdyż staną się oni uczestnikami postępowania upadłościowego. Ponadto w sytuacji, gdy dłużnik będzie mógł ogłosić upadłość jedynie części zadłużenia, to resztę będzie musiał spłacać. Wówczas sąd ustali plan spłat lub nakaże sprzedać mienie konsumenta. W takim przypadku konieczne będzie oddanie auta, mieszkania, czy różnych sprzętów na rzecz spłaty zobowiązania.
Po ogłoszeniu upadłości powołany przez Sąd syndyk, niezwłocznie przystępuje do wykonania spisu inwentarza i oszacowania masy upadłości tj. majątku dłużnika podlegającego likwidacji o ile dłużnik taki majątek posiada oraz sporządzenia planu likwidacyjnego. Likwidacja majątku polega na jego sprzedaży, co istotne likwidacja majątku dokonywana przez syndyka polega na sprzedaży masy upadłościowej z wolnej ręki lub w drodze przetargu, obejmuje nieruchomości, ruchomości, wierzytelności oraz inne prawa majątkowe. W toku likwidacji syndyk ściąga także wierzytelności od dłużników upadłego konsumenta oraz wykonuje inne jego prawa majątkowe.
Ustalenie planu spłaty wierzycieli
Sąd podczas ustalania plany spłaty wierzycieli rozważa kwestię rażącego niedbalstwa upadłego, stopień niewypłacalności kwestię czy dłużnik celowo doprowadził do niewypłacalności, analizuje liczbę oraz wysokość wymagalnych zobowiązań pieniężnych upadłego, sprawdza czy wystąpił ogłoszenie poprzedniej upadłości oraz czy był skazany prawomocnym wyrokiem za popełnienie przestępstwa. Sąd ustali plan spłaty wierzycieli mając na względzie całokształt sytuacji dłużnika, przeanalizuje również spis wierzytelności spornych. Należy pamiętać, że Sąd może całkowicie umorzyć zadłużenie dłużnika bez ustalania planu spłaty co zdarza się bardzo rzadko i jest umotywowane niezwykle ciężką sytuacją dłużnika lub może częściowo umorzyć a co do pozostałej części ustalić plan spłaty wierzycieli. Prawomocność planu spłaty otwiera możliwość rozpoczęcia jego realizacji. Trzeba pamiętać, że uchybienia w ramach planu spłaty wierzycieli w szczególności jego niewykonanie skutkują uchyleniem.
Plan spłaty ustalony – czy to już koniec?
Proces upadłości konsumenckiej jest dosyć skomplikowany i można uznać, że dzieli się na zasadniczo trzy etapy. Jeden z etapów determinuje sam dłużnik lub jego wierzyciel kierując do Sądu wniosek o upadłość konsumencką, następnie mamy do czynienia z dwuetapowym działaniem Sądu tj. ogłoszeniem upadłości i rozstrzygnięciem o planie spłaty wierzycieli. Następnie prawo upadłościowe ponownie zwraca się w stronę dłużnika, gdyż ostatni z etapów to wykonanie planu spłaty wierzycieli i umorzenie pozostałych długów. Zatem nie to nie koniec, wracamy do upadłego. Po ustaleniu plany spłaty wszystkie oczy ponownie są zwrócone na dłużnika. Jeżeli dłużnik posiadał majątek to po likwidacji masy upadłościowej, upadły rozpoczyna wykonywanie planu spłaty, jeżeli będzie to robił w sposób konsekwentny to po upływie okresu wyznaczonego przez Sąd dojdzie do umorzenia pozostałej części długu.
Jak wygląda upadłość konsumencka – podsumowanie
Upadłość konsumencka będąca postępowaniem sądowym jest w zasadzie trzy etapowa, możliwość jej ogłoszenia jest determinowana złożeniem wniosku, nigdy nie odbywa się z urzędu.
Upadłość konsumencka niesie za sobą szereg konsekwencji dla dłużnika i można pokusić się o stwierdzenie że oddziałuje na każdy finansowy aspekt jego życia. Niemniej jednak stabilizuje jego sytuację i pozwala mu odetchnąć.
Ponadto przy ustaleniu planu spłaty Sąd bierze pod uwagę całokształt sytuacji życiowej dłużnika. Plan spłaty ma być adekwatny do możliwości dłużnika, dłużnik ma mieć środki na życie oraz utrzymanie rodziny.
Analizując całokształt instytucji jaką jest upadłość konsumencka należy mieć na względzie, że są pewne jej konsekwencje, których nie da się uniknąć. Postępowanie upadłościowe to długi proces, który w zamyśle powinno kończyć wykonanie planu spłaty wierzycieli wtedy też dojdzie do umorzenia części zadłużenia o ile Sąd tak postanowił. Dłużnik wykonując planu spłaty musi pamiętać, że może on być w każdej chwili uchylony w wyniku jego niesubordynacji.
Istotne jest, aby dokonywać za każdym razem prawidłowej oceny stanu faktycznego w jakim znajduje się dany dłużnik. Błąd w zakresie takiej oceny zapewne będzie skutkować negatywnymi konsekwencjami ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Warto skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej ze strony dobrego adwokata, który pomoże właściwie ocenić stan faktyczny i dobierze do niego odpowiednie instrumenty prawne.
