Marek Niechwiej porady prawne: Władza rodzicielska w polskim prawie – co warto wiedzieć?

Marek Niechwiej, radca prawny z Jaworzna, w swojej prelekcji poświęconej prawu rodzinnemu wyjaśnia, czym jest władza rodzicielska, jakie są jej granice oraz jakie konsekwencje mogą czekać rodziców, którzy nie wywiązują się z obowiązków wobec dzieci.

Dobro dziecka zawsze na pierwszym miejscu

Podstawową zasadą kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest ochrona dobra dziecka. Niezależnie od tego, czy rodzice żyją razem, czy są po rozwodzie lub w separacji, wszystkie decyzje dotyczące małoletnich powinny uwzględniać ich potrzeby i bezpieczeństwo.

– „Rodzinne sprawy bywają bardzo emocjonalne. Jednak ustawodawca jasno podkreśla, że dobro małoletniego musi być zawsze nadrzędną wartością” – wskazuje mecenas Niechwiej. Władza rodzicielska – czym jest i kto ją sprawuje? Zgodnie z art. 92 kodeksu rodzinnego dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską aż do ukończenia 18. roku życia (wyjątek stanowi sytuacja, gdy dziewczyna za zgodą sądu wychodzi za mąż w wieku co najmniej 16 lat – wówczas uzyskuje pełnoletność).

Władza rodzicielska przysługuje oboju rodzicom.

Obejmuje ona: pieczę nad osobą i majątkiem dziecka, wychowywanie z poszanowaniem godności i praw dziecka, obowiązek reprezentowania dziecka w czynnościach prawnych. Rodzice powinni wspólnie podejmować decyzje w sprawach istotnych, np. dotyczących edukacji czy leczenia. W przypadku sporu rozstrzyga sąd rodzinny. Obowiązki nie tylko rodziców, ale i dzieci Choć to rodzice mają obowiązek opieki i wychowania, także dziecko pozostające pod ich władzą winno rodzicom posłuszeństwo.

Ustawodawca przewiduje, że w miarę dojrzewania małoletni powinien być wysłuchiwany i mieć możliwość wyrażenia opinii – szczególnie po ukończeniu 13. roku życia, gdy uzyskuje ograniczoną zdolność do czynności prawnych.

Granice władzy rodzicielskiej Prawo jednoznacznie zakazuje stosowania kar cielesnych wobec dzieci (art. 96¹). Władza rodzicielska ma służyć wychowaniu i wspieraniu, a nie przemocy. Radca prawny podkreśla, że o ile egzekwowanie alimentów jest możliwe np. przez komornika, to zmuszenie rodzica do budowania więzi z dzieckiem jest praktycznie nierealne.

– „Jeśli ktoś nie czuje odpowiedzialności za swoje dziecko, żaden sąd nie zmusi go do tego, by z serca nagle stał się rodzicem obecnym” – zauważa mecenas.

Kiedy sąd może ograniczyć lub odebrać władzę?

Sąd opiekuńczy może ingerować w wykonywanie władzy rodzicielskiej w sytuacjach, gdy dobro dziecka jest zagrożone. Do możliwych rozwiązań należą m.in.: ustanowienie kuratora rodzinnego, zobowiązanie rodziców do współpracy z asystentem rodziny, skierowanie dziecka do placówki wsparcia dziennego, częściowe ograniczenie decyzji rodziców, a w skrajnych przypadkach – umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej lub domu dziecka. Najdalej idącym rozwiązaniem jest pozbawienie władzy rodzicielskiej (art. 111).

Następuje ono w sytuacji trwałej przeszkody uniemożliwiającej sprawowanie pieczy albo w przypadku rażącego zaniedbywania obowiązków czy nadużywania praw wobec dziecka. Możliwość przywrócenia władzy Warto podkreślić, że ograniczenie czy nawet pozbawienie władzy rodzicielskiej nie musi być ostateczne. Jeśli rodzic poprawi swoją sytuację życiową, podejmie leczenie czy zerwie z destrukcyjnym środowiskiem, może wnioskować o uchylenie wcześniejszego orzeczenia i przywrócenie mu praw rodzicielskich.

https://www.tiktok.com/@marekniechwiej