Po co nam dalsza edukacja?

Trudno powiedzieć, kiedy powinna zakończyć się edukacja. Mimo że potocznie mówi się, że matura czy egzamin magisterski to koniec edukacji, to tak naprawdę jest to jedynie zakończenie jednego z poziomów kształcenia. Wykształcenie wyższe nie jest też wykształceniem pełnym. Kształcić należy się zawsze. Czy jest jednak jakiś kres?


Rozpatrując zagadnienie kształcenia ustawicznego, niezbędne jest wskazanie kilku funkcji, jakimi charakteryzuje się edukacja człowieka. Ilu badaczy tyle koncepcji. Tadeusz Nowacki, wybitny pedagog, wyróżnia trzy najważniejsze funkcje: adaptacyjną, wyrównawczą i renowacyjną. Z kolei Teofil Sosnowski wymienia ich aż dziewięć.


Funkcje kształcenia wg Nowackiego
Tadeusz Nowacki podszedł do próby wyszczególniania funkcji kształcenia ustawicznego pod innym kątem niż Sosnowski. Wymienia zaledwie 3 podstawowe funkcje. Pierwszą z nich jest funkcja adaptacyjna, z którą człowiek ma do czynienia w pierwszym okresie pracy zawodowej. Najpierw musi się oswoić z miejscem, ludźmi, a przede wszystkim narzędziami, którymi będzie wykonywał daną pracę. Funkcję adaptacyjną można nazwać również „poznawczą”. Podobna sytuacja ma miejsce w czasie, kiedy następuje zmiana technologii lub wyposażenia. Wówczas także trzeba poznawać nowe sprzęty i próbować je „rozgryźć”. Drugą funkcją wymienianą przez Nowackiego jest funkcja wyrównawcza. Odpowiada ona wyrównywaniu braków w stosunku do założonego poziomu kwalifikacji. Jest to wyrównywanie do poziomu formalnego, zawartego w odpowiednich aktach prawnych. Z kolei funkcja renowacyjna to przyswajanie wiadomości i umiejętności zawartych w samej pracy zawodowej na skutek postępów nauki i techniki. Renowacja ma miejsce wtedy, kiedy pracownik wnosi do swojej pracy jakieś ulepszenia, wykazując umiejętności twórcze, zarówno w dziedzinie techniki, technologii czy samej organizacji pracy. Zalicza się tu również wszelkie prace wynalazcze i racjonalizatorskie.

9 funkcji Sosnowskiego
Teofil Sosnowski funkcji kształcenia ustawicznego rozróżnia aż 9.
• Pierwszą z nich jest zastępstwo poszkolnego kształcenia. Osoba dorosła nie ma już obowiązku nauki. Czas szkolnych lekcji zastępuje praca zawodowa. To jednak nie wszystko. Kształcenie ustawiczne pełni funkcję zastępującą pustkę przyswajania wiedzy.
• Drugą funkcją jest funkcja przysposobienia zawodowego, przyuczania do określonych prac czy nauczania zawodu absolwentów, którzy nie będą kontynuować dalszej nauki w szkole wyższej.
• Trzecia jest funkcja adaptacji społeczno-zawodowej absolwentów szkół różnych szczebli, rozpoczynających pracę zawodową. Znaczącą rolę programów działalności adaptacyjnej zakładów pracy stanowią staże pracy. Często taką intencjonalną adaptacyjną opieką są być objęci również pracownicy zmieniający zakład i miejsce pracy.
• Kolejną funkcją jest podnoszenie kwalifikacji zawodowych, warunkujące awans zawodowy. Przez dodatkową edukację można nabrać nowych doświadczeń, które stają się naszą kartą przetargowa do awansu lub choćby zwykłej podwyżki. Do tej funkcji zalicza się również opanowywanie innego, pokrewnego zawodu lub dodatkowej specjalizacji w ramach opanowanego zawodu podstawowego.
• Funkcja specjalizująca ma znaczenie w szerokoprofilowym kształceniu zawodowym w szkołach i uczelniach i przenoszeniu specjalizacji w okresie pracy zawodowej. Dzięki specjalizacji stajemy się fachowcami w danej dziedzinie. Fakt, zwykle jest to wąska dziedzina, ale dzięki temu stajemy się niekiedy niezbędni na konkretnym stanowisku, w konkretnej firmie. Zwłaszcza, jeśli opanujemy nowe technologie, które jeszcze nie dla wszystkich są dostępne.
• Kolejne, funkcja renowacyjna, polega na odświeżaniu i aktualizacji wiadomości, umiejętności zawodowych, dostosowywaniu ich do nowych technologii, surowców itd.
• Funkcja przekwalifikowywania, czyli opanowywania nowego zawodu związana jest z przekształcaniem się zawodów np. budowlanych, ich zanikaniem, utratą zdolności do wykonywania wyuczonego zawodu, zmianami organizacyjnymi.
• Ósmą funkcją jest funkcja politechniczna, która przygotowuje członków współczesnego społeczeństwa do umiejętnego posługiwania się nowoczesnymi środkami technicznymi, narzędziami i przyrządami pracy, urządzeniami, maszynami, środkami lokomocji oraz masowego przekazu. Umiejętności te są konieczne i dlatego nie wolno ich zaniedbać.
• Ostatnią funkcją jest funkcja ogólnokształcąca podnosi poziom kulturalny jednostek i społeczeństwa, przygotowuje do rozumienia szybko zmieniającego się świata, korzystania z dóbr kulturalnych oraz do czynnego uczestnictwa w kulturze, pełnienia różnych funkcji politycznych, społecznych, wychowawczych w odniesieniu do swojej rodziny i społeczeństwa.

Wróćmy do pytania zadanego na samym początku. Po co nam dalsza edukacja? Jest ona potrzebna przede wszystkim, żeby dostosowywać nasze umiejętności do potrzeb rynku pracy. A z kolei dostosowanie takich umiejętności jest potrzebne po to, żeby być potrzebnym, żeby być pracownikiem, którego po prostu nie opłaca się zwalniać.

Publikacja sfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu
Społecznego. Projekt "Szkoła nie tylko dla dzieci" jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego
Funduszu Społecznego.
[url="http://www.szkolanietylkodladzieci.eu"]http://www.szkolanietylkodladzieci.eu


UWAGA: Archiwum dyskusji na forum znajdziesz tutaj.