Gdy praca znika. Wpływ depresji na aktywność zawodową

Utrata pracy potrafi wywrócić życie do góry nogami – i to nie tylko przez kwestie finansowe. Znika rytm dnia, poczucie sensu, sprawczości i przynależności. Dla wielu osób praca jest częścią tożsamości: „kim jestem” splata się z „czym się zajmuję”. Kiedy to nagle odpada, łatwo o spadek samooceny, naruszenie poczucia bezpieczeństwa i silny stres. Nic dziwnego, że utrata zatrudnienia bywa porównywana do innych dużych kryzysów życiowych, jak rozstanie czy żałoba.

Praca daje nam znacznie więcej niż pensję. Pomaga utrzymać strukturę dnia i przewidywalność, dostarcza celów, pozwala czuć się potrzebnym. Wnosi też relacje – kontakt z ludźmi, przynależność do zespołu – oraz potwierdzenie kompetencji: widzimy, że potrafimy coś zrobić, mamy wpływ, jesteśmy „w sprawie”. Dlatego nawet zmiana pracy bywa obciążająca, a jej utrata potrafi mocno uderzyć w poczucie wartości.

W kryzysie zawodowym często aktywują się bolesne przekonania o sobie: „zawiodłem”, „coś jest ze mną nie tak”, „inni sobie radzą, tylko ja nie”. Nawet jeśli powodem były redukcje etatów czy sytuacja gospodarcza, umysł łatwo interpretuje to jak osobistą porażkę. Do tego dochodzą porównania społeczne: obserwowanie, że rówieśnicy pracują, rozwijają się i „idą do przodu”, może potęgować wstyd i pchać do izolacji. A im mniej kontaktu z ludźmi i wsparcia, tym trudniej wracać do równowagi.

Depresja i praca – zależność działa w dwie strony

Depresja obniża energię, motywację i koncentrację, zaburza sen i rytm dnia. W pracy może to oznaczać spadek efektywności, absencje, konflikty, a czasem – w skrajnych przypadkach – utratę zatrudnienia. Z drugiej strony, brak pracy zwiększa ryzyko pogorszenia nastroju: rośnie stres, niepewność, poczucie bezradności. To tworzy błędne koło, z którego trudno wyjść bez wsparcia.

Dlaczego tak trudno o tym mówić?

Bo w wielu rozmowach praca jest „pierwszą metką”: pytanie „Czym się zajmujesz?” pada szybciej niż „Jak się czujesz?”. Osoba bez pracy może unikać spotkań, bo boi się oceny albo komentarzy w stylu „weź się w garść”. Nawet jeśli takie zdania są wypowiadane w dobrej wierze, często dokładają ciężaru: wzmacniają wstyd i poczucie winy.

Co naprawdę pomaga w kryzysie zawodowym?

Najskuteczniejsze wsparcie zwykle obejmuje kilka obszarów naraz:

• Uznanie emocji: smutek, złość, lęk czy wstyd są naturalne. Problem zaczyna się wtedy, gdy trwają długo i blokują działanie.
• Odbudowanie struktury dnia: stałe punkty (sen, posiłki, krótki ruch, jedna konkretna rzecz do zrobienia) przywracają poczucie kontroli.
• Wzmacnianie kompetencji: przypomnienie sobie mocnych stron, małe cele, uczenie się nowych umiejętności, aktualizacja CV krok po kroku.
• Relacje i wsparcie: izolacja nasila objawy. Nawet krótka rozmowa, spacer z kimś bliskim czy grupa wsparcia może przerwać „zamykanie się w głowie”.
• Konsultacja specjalistyczna: psycholog lub psychiatra pomoże ocenić, czy to naturalna reakcja na stratę, czy objawy depresji wymagające leczenia.

Najważniejsze: utrata pracy nie odbiera człowiekowi wartości. Nie definiuje kompetencji ani tego, kim jest. A jeśli pojawiają się objawy depresji – to nie „słabość”, tylko stan, który można leczyć i z którego można wrócić do aktywności, również zawodowej.

Zobacz cykl rozmów o depresji i jej wpływie na aktywność zawodową na naszym kanale YouTube.

Prowadzące
Aleksandra Madej-Ciupek – psycholog, certyfikowana psychoterapeutka poznawczo-behawioralna, wykładowczyni akademicka.
Martyna Długosz – psycholog i psychoterapeutka poznawczo-behawioralna w trakcie certyfikacji, pracująca z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi.