Jaworzno mało znane – Jaworznickie OSP

Powstawanie i funkcjonowanie ochotniczych straży pożarnych na terenie Jaworzna miało zbliżoną genezą oraz funkcje do tych, które przyczyniły się do powstawania takich organizacji w innych częściach kraju. Podstawowym impulsem do powstawania tychże jednostek były wydarzenia w zaborze austriackim i samym Krakowie. W tamtym czasie bowiem doszło do powstania w 1860 roku Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń od Ognia oraz do powołania do życia Ochotniczej Straży Ogniowej w Krakowie. Kilka lat później zainicjowano także działalność Krajowego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych w Królestwie Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim (1875), która to organizacja miała nadzorować szkolenia i funkcjonowanie tychże organizacji w związku z coraz częstszymi pożarami i katastrofalnymi w skutkach wydarzeniami.

Zresztą to w na terenie zaboru austriackiego jednostki takie rozwijały się najintensywniej i było ich najwięcej. Najgorzej pod tym względem wyglądała sprawa w zaborze rosyjskim. W zaborze austriackim władze monarchii habsburskiej zdawały sobie sprawę z olbrzymiego zagrożenia licznymi pożarami, toteż zezwalały na powstawanie tego typu formacji i ich swobodne funkcjonowanie. Było to szczególnie widoczne w okresie autonomii galicyjskiej. Natomiast w zaborze pruskim, ale przede wszystkim rosyjskim, administracja państwowa dopatrywała się w powstawaniu i działalności takich jednostek zagrożenia działalnością wywrotową, mającą polski, a co za tym idzie narodowy charakter. Toteż właśnie na terenie monarchii Habsburgów sprawa ta wyglądała najkorzystniej.

Największym wszak problemem i wyzwaniem były kłopoty finansowe. Brakowało funduszy na zakup sprzętu gaśniczego oraz na rozwój niezbędnej infrastruktury. Jednak powstawanie organizacji przeciwpożarowych w stołecznym Krakowie stało się potężnym impulsem dla zakładania jednostek OSP oraz ich funkcjonowania między innymi na terenie współczesnego Jaworzna. Wiązało się to w dużej mierze z olbrzymim zagrożeniem pożarowym na terenie tegoż właśnie. Przypomnieć należy bowiem, że jeszcze w drugiej połowie XIX wieku zdecydowana większość zabudowy samego Jaworzna i okolicznych wsi była drewniana. Szczególnie w miesiącach wiosenno-letnich zagrożenie pożarami było olbrzymie. Nieregularna, ściśnięta i chaotyczna zabudowa stanowiła nie lada zagrożenie. W tamtym okresie pożary dotykały Długoszyn, Jeleń, Ciężkowice i samo Jaworzno. Najbardziej dramatyczny przebieg miały wydarzenia w samym Jaworznie.

W lipcu 1874 roku doszło do katastrofy, w wyniku której najpierw spłonęły zabudowania dworskie na dzisiejszym rynku (teren MBP), a potem lwia część ówczesnego Jaworzna, szczególnie jego wschodnia i południowa część. Około tysiąca ludzi zostało bez dachu nad głową, wielu nie miało środków do życia. To właśnie wówczas zresztą okazało się, że ochotnicze straże doskonale spełniają nie tylko swoje funkcje jako organizacje przeciwogniowe. Okazało się, że jednostki te spełniają także doskonale funkcje prewencyjne, koncentrując wokół siebie życie społeczne, kulturalne i narodowe. Niejednokrotnie lokalna OSP była jedyną organizacją narodową w danej miejscowości, krzewiąc tradycję, obrzędy i kulturę polską. W czasach katastrof pełniły także funkcje właściwe dla służb publicznych, niosąc szeroko pojętą pomoc dla najbardziej poszkodowanych i potrzebujących. Kierowano się przy tym bezinteresowną pomocą, dobrem ogółu oraz poświęcenia dla innych. Spowodowało to, że jednostki te cieszyły się bardzo dużym autorytetem.

W tamtym czasie tez na terenie obecnego Jaworzna powstało kilka ochotniczych straży pożarnych. Pierwsza powstała w Jeleniu- już w roku 1869, druga w Długoszynie- w roku 1894, trzecia zainicjowana została w Dąbrowie w roku 1900, natomiast czwarta powstała w roku 1905 w Ciężkowicach. Najmłodszą z nich powołano w 2000 roku na jaworznickim Osiedlu Stałym.
W samym zaś Jaworznie, już w roku 1867 zwierzchność gminna uchwaliła regulamin, w ramach którego każdy mężczyzna, w wieku od 18. do 42. roku życia, zamieszkały w Jaworznie, winien w miesiącach wiosenno-letnich odbywać w urzędzie gminnym regularne ćwiczenia przeciwpożarowe, a w razie pożarku zgłosić się niezwłocznie do służby. W ramach takich właśnie formacji jednostki te podzielono na dwie grupy: ratunkowy; do ratowania ludzi i dobytku oraz wodny; do gaszenia pożarów.
Dzięki swojemu zaangażowaniu i poświęceniu jednostki te nadal pełnią swoje funkcje; zarówno prewencyjne, ratunkowe, jak i społeczne. Dzięki temu do dziś w społecznościach lokalnych cieszą się nadal dużym autorytetem i zaufaniem.
Jarosław Sawiak