Jaworzno mało znane – Do szybu z nim!

W dzisiejszym tekście o człowieku z Jaworznem związanym, ale jednocześnie o człowieku przez Jaworzno doświadczonym. O kim zaś mowa? To Hugo Kowarzyk, inżynier górnictwa, członek zarządu Jaworznickiego Gwarectwa Węgla Kamiennego, kierownik ruchu kopalni. Jego kariera, na pewnym etapie spektakularna i błyskotliwa, w pewnym momencie, niemal z dnia na dzień legła w gruzach? A jak do tego doszło?

Hugo Kowarzyk nie był rodowitym jaworznianinem. Urodził się w 1864 roku w Sierszy. Odebrał staranne wykształcenie górnicze, natomiast od 1893 roku podjął pracę w jaworznickim górnictwie. Był człowiekiem sumiennym, rzetelnym i pracowitym. Cieszył się powszechnym zaufaniem. Szybko też zintegrował się z lokalną społecznością.

Prawdziwym zaangażowaniem wykazał się szczególnie w latach 1902-1903, kiedy to Jaworzno zostało dotknięte dwoma poważnymi katastrofami. W sierpniu 1902 roku miała miejsce eksplozja kotłów pary na kopalni Jacek Rudolf (późniejszy Kościuszko).

W tym samym roku, w święta Bożego Narodzenia doszło do katastrofy na kopalni Fryderyk August (późniejszy Kościuszko). Pożar strawił większość naziemnej infrastruktury kopalni. Doprowadziło to do sytuacji, w ramach której około dwa tysiące ludzi zostało bez pracy. Zakłady te zostały bowiem unieruchomione. Przyczynił się do tego także fakt, że w wyniku pożaru na Fryderyku Auguście uszkodzone zostały przewody pary, które zasilały pompy na poziomie 160 metrów.

Doprowadziło to do zalania kopalni, ponieważ główne pompy zostały w ten sposób unieruchomione. I tutaj swoją fachową wiedzą i doświadczeniem wykazał się właśnie Hugo Kowarzyk, który specjalizował się właśnie w odwadnianiu wyrobisk kopalnianych. Dzięki jego zaangażowaniu oraz nowatorskim rozwiązaniom w ciągu zaledwie kilku tygodni odnotowano wyraźny spadek lustra wody pod ziemią. Dokładnie 12 maja 1903 roku proces odwadniania uznano za zakończony. W tym samym czasie przystąpiono do odbudowy naziemnej infrastruktury kopalni. Był to niewątpliwie spektakularny sukces, także osobisty sukces Kowarzyka. W innych kopalniach tego typu procesy trwały nawet dwa lata i nie zawsze kończyły się sukcesem. Osiągnięcie to spowodowało, że Hugo Kowarzyk stał się człowiekiem cenionym, nie tylko w Jaworznie, ale i w ogóle w środowisku górniczym. Jego osiągnięcia podnoszone były na niejednym szkoleniu i konferencji w obrębie zagadnień z górnictwem związanych.

Niestety, jaworznicki epizod życia Kowarzyka zakończył się bardzo gwałtownie ponad piętnaście lat później. W 1919 roku bowiem na terenie kopalni Fryderyk August doszło do gwałtownych protestów pracowników spowodowanych pogarszającą się sytuacją zakładu. Za część złych decyzji dotyczących kopalni obwiniono niestety Kowarzyka. Rozwścieczony tłum pochwycił Kowarzyka i w furii i złości postanowił go wrzucić do szybu. Możemy sobie jedynie wyobrazić, jak człowiek ów czuł się w tym momencie, tym bardziej, że do kilku tego typu incydentów miało już dojść w Zagłębiu Dąbrowskim. Niestety, były ty incydenty skuteczne. Zapewne Kowarzyk skończyłby tragicznie, gdyby nie fakt, że od linczu w ostatniej chwili wyratowali go związkowcy. Hugo Kowarzyk więc przeżył, ale w związku z dramatycznym wydarzeniem nabawił się rozstroju nerwowego. Rok później przestał być pracownikiem jaworznickiego górnictwa, a kilka lat potem wyjechał na dobre do Krakowa. Zamieszkał tam na Salwatorze, gdzie zajmował się działalnością gospodarczą, między innymi handlem węglem. Zmarł natomiast 1946 roku w Krakowie, gdzie też pochowano go na wspomnianym Salwatorze właśnie. Spoczywa tam do dzisiaj.

Człowiek ten, niezwykle zasłużony dla górnictwa i naszego miasta, obywatel i społecznik, członek lokalnego Sokoła, odpowiedzialny za rozwój elektryfikacji i sieci wodociągowej w Jaworznie bardzo gwałtownie zakończył jaworznicki okres swego życia w okolicznościach niemal tragicznych, które zmusiły go do opuszczenia naszego miasta. W niczym to jednak nie zmienia faktu, że jego zasługi i dokonania są do dzisiaj nie do przecenienia.

Jarosław Sawiak