Dawnym zwyczajem - Wielka Sobota

Wielka Sobota to czas święcenia pokarmów, wody i ognia. Danymi czasy święcenie pokarmów odbywało się na dworze, pod przydrożnymi krzyżami, kapliczkami lub na wiejskich placykach. Stopniowo zwyczaj ten przenoszono do kościołów.
Na wsiach kosze z pokarmem do świecenia były ogromne, uznawano bowiem, że poświęcić należy wszelkie jadło, które potem spożywano podczas śniadania wielkanocnego. Umieszczano więc w tych koszach całe bochny chleba, pęta kiełbas, placki, kołacze, osełki masła, pisanki, kule utartego chrzanu.

Rano w Wielką Sobotę święcono wodę i ogień. Poświęcony płomień był symbolem domowego ogniska, przenoszono ów płomień za pomocą kaganków lub świeć do domostw, gdzie zapalano od niego ogień pod kuchennymi piecami. Było też w zwyczaju tego dnia okadzanie izb i całego domostwa dymiącymi ziołami, położonymi na palenisku. Miało to uchronić dom od wszelkiego nieszczęścia.

Jak mówi Wiesława Rączka z zespołu śpiewaczego Dąbrowianki Wielka Sobota jest dniem święcenia pokarmów. W kościołach tego dnia panuje cisza. W koszyczku do święcenia powinno być wszystko, co przygotowaliśmy na święta, bo zjemy święconkę. Wieczorem w kościołach od poświęconego ognia zapalne są świece zwane paschałami, które będzą się palić przez całe Święta Wielkanocne.

[caption id="attachment_148209" align="aligncenter" width="2362"] Święcenie pokarmów na Górce, kwiecień 2019 r. (arch. www.jaw.pl)[/caption]

Tomasz Wrona, historyk z Mysłowic, regionalista pisze:
Wielka Sobota to również czas nadzwyczajny. Przygotowywano ciasta, świąteczne potrawy, w tym zupę chrzanową, Ozdabiano dom i jajka wielkanocne, które były przecież symbolem życia. Zazwyczaj gotowano je w naturalnych barwnikach - łuskach cebuli, buraczkach, korze dębu (uzyskiwano barwę czarną), modrej kapuście. Bardzo często przygotowywano kroszonki, czyli na barwionych skorupkach ryto igłą lub brzytwą wzory roślinne, a zwłaszcza kwiatowe. Te kroszonki nie były aż tak dekoracyjne jak te spod Opola, jednak również te są godne podziwiania.

Na przełomie wieków nie święcono w naszych stronach potraw w kościołach. Dopiero w okresie międzywojennym rozpowszechnił się ten zwyczaj na terenach śląskich przyłączonych do Polski w 1922 roku. Jednak w godzinach dopołudniowych odbywały się w kościołach obrzędy święcenia wody. Ludzie często brali w nich udział, wszak święcona woda była w domu potrzebna. Uczestniczono także w adoracjach przy Bożych Grobach. Nieraz aż do poranka wielkanocnego.

[caption id="attachment_136135" align="aligncenter" width="1200"] Mysłowice, uroczyste święcenie pokarmów, marzec 2018 (arch. www.jaw.pl)[/caption]