Jak sprawdzić, czy jest się płodnym?

Płodność to zdolność organizmu do poczęcia dziecka i utrzymania ciąży. Stanowi ona efekt współdziałania wielu czynników zarówno u kobiety, jak i u mężczyzny. Zrozumienie swojego potencjału rozrodczego to kluczowy krok dla par planujących potomstwo, zwłaszcza w obliczu rosnącego problemu niepłodności, która dotyka obecnie około 20% par w Polsce i Europie.

Hormonalne wskaźniki potencjału rozrodczego

Fundamentem oceny kobiecej płodności są badania hormonalne, które dostarczają informacji o funkcjonowaniu osi podwzgórze-przysadka-jajniki oraz o rezerwie jajnikowej. Najistotniejszym markerem jest hormon antymüllerowski (AMH), którego poziom w surowicy krwi koreluje z liczbą pęcherzyków antralnych w jajnikach. AMH jest produkowany przez komórki ziarniste pęcherzyków, które niebawem mogą dojrzewać do owulacji, dlatego jego stężenie odzwierciedla liczbę dostępnych komórek jajowych.

Obok AMH, oznacza się poziomy gonadotropin: hormonu folikulotropowego (FSH) oraz hormonu luteinizującego (LH). Wysoki poziom FSH na początku cyklu (2-3 dzień) może wskazywać na obniżoną rezerwę jajnikową i pogorszone zdolności reprodukcyjne. Z kolei stosunek FSH do LH oraz poziomy estrogenów (estradiolu) pozwalają wykryć zaburzenia hormonalne, takie jak zespół policystycznych jajników (PCOS) lub niewydolność osi podwzgórzowo-przysadkowej.

Badania obrazowe i funkcjonalne

W diagnostyce kobiet kluczowe jest badanie ultrasonograficzne, zwykle wykonywane pomiędzy 2. a 5. dniem cyklu. Pozwala ocenić liczbę i wielkość pęcherzyków antralnych, strukturę jajników, macicy oraz grubość endometrium, co jest istotne dla przygotowania błony śluzowej do implantacji zarodka.

Monitorowanie cyklu i dni płodnych

Znajomość dni płodnych pozwala na świadome zaplanowanie współżycia w czasie największej szansy na zapłodnienie. Metody obejmują:

• Obserwację zmian śluzu szyjkowego – śluz o konsystencji surowego białka jaja kurzego wskazuje na okres płodności, gdyż sprzyja on migracji plemników w drogach rodnych.
• Pomiary podstawowej temperatury ciała (BBT) – po owulacji temperatura wzrasta o około 0,3-0,6°C pod wpływem progesteronu.
• Testy owulacyjne wykrywające nagły wzrost hormonu luteinizującego (LH) w moczu, sygnalizujący nadejście jajeczkowania.
• Kalkulatory dni płodnych – narzędzia oparte na średniej długości cyklu, które jednak nie zastępują indywidualnej obserwacji organizmu, zwłaszcza przy nieregularnych miesiączkach.

Warto podkreślić, że kombinacja kilku metod zwiększa precyzję określania okresu owulacji.

Badanie nasienia – podstawowy test płodności

Podstawowym badaniem służącym ocenie męskiej płodności jest seminogram, czyli analiza jakościowa i ilościowa nasienia. Badanie obejmuje ocenę:

• objętości ejakulatu,
• liczby plemników na mililitr,
• całkowitej liczby plemników,
• ruchliwości (motoryki) plemników,
• morfologii oraz budowy plemników,
• pH, lepkości i czasu upłynnienia nasienia.

Wynik należy interpretować w kontekście norm WHO oraz w oparciu o wywiad lekarski. Przygotowanie do badania wymaga abstynencji seksualnej przez 2-7 dni oraz unikania używek i intensywnego wysiłku fizycznego. Aby wynik był jak najbardziej wiarygodny, Pacjent nie powinien zgłaszać się na badanie, jeżeli w ciągu ostatnich 30 dni chorował z wysoką gorączką lub przyjmował antybiotyk.

Dalsza diagnostyka i czynniki wpływające na płodność mężczyzny

W przypadku nieprawidłowych wyników seminogramu lub podejrzenia zaburzeń hormonalnych, wykonuje się dodatkowe badania, takie jak:

• oznaczenie poziomu hormonów (np. testosteronu, FSH, LH),
• badania genetyczne,
• USG jąder i moszny,
• testy na obecność przeciwciał przeciwplemnikowych.

Na jakość nasienia wpływają również czynniki środowiskowe i styl życia, takie jak palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, dieta uboga w antyoksydanty, siedzący tryb życia, przewlekły stres oraz ekspozycja na substancje niebezpieczne.

Niepłodność definiowana jest jako brak ciąży po 12 miesiącach regularnego współżycia bez stosowania antykoncepcji (6 miesięcy u kobiet powyżej 35. roku życia). Wówczas zaleca się przeprowadzenie oceny płodności u obu partnerów równolegle. Wskazaniami do wcześniejszej diagnostyki są:

• nieregularne miesiączki lub brak owulacji,
• wcześniejsze choroby układu rozrodczego,
• przebyte zabiegi chirurgiczne,
• czynniki genetyczne w rodzinie,
• obecność chorób przewlekłych lub stosowanie leków mogących wpływać na płodność,
• wiek – szczególnie u kobiet powyżej 35 lat.

Warto podkreślić, że regularne miesiączki nie gwarantują prawidłowej płodności, dlatego nawet przy regularnym cyklu zaleca się konsultację w przypadku niepowodzeń w zajściu w ciążę.

Ocena płodności to proces wieloetapowy, wymagający współpracy z doświadczonym specjalistą. Domowe testy i kalkulatory dni płodnych mogą stanowić pierwszy krok, jednak nie zastąpią profesjonalnej diagnostyki. Wczesna identyfikacja ewentualnych zaburzeń pozwala na zastosowanie skutecznych terapii, które znacząco zwiększają szanse na poczęcie.