Polska motoryzacja potrzebuje nowego impulsu. Szansa dla Jaworzna?

Polski sektor motoryzacyjny od lat pozostaje jednym z filarów krajowego przemysłu – odpowiada za 1,4 proc. wartości dodanej PKB i 8,5 proc. eksportu. Mimo to jego znaczenie systematycznie maleje. Wnioski z najnowszego raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego, przygotowanego na zlecenie ElectroMobility Poland, nie pozostawiają złudzeń: branża jest silnie uzależniona od kapitału zagranicznego i decyzji podejmowanych poza Polską.

Spadają inwestycje, rośnie konkurencja

Od 2020 roku branża wyraźnie traci tempo. Zarówno udział motoryzacji w produkcji przemysłowej, jak i napływ nowych inwestycji są w trendzie spadkowym. W 2023 r. sektor automotive przyciągnął do Polski jedynie 133 mln euro inwestycji bezpośrednich – zaledwie 0,5 proc. wszystkich BIZ. Jeszcze kilka lat temu wartość ta wynosiła średnio 7,5 proc.

Na kondycję branży wpływa cały szereg czynników:

• słabszy popyt na auta w Unii Europejskiej,

• zamknięcie części rynków pozaeuropejskich,

• silna konkurencja Chin, zwłaszcza w segmencie elektromobilności,

• wyższe koszty pracy i energii,

• wolniejsze niż zakładano przejście na auta elektryczne – w Polsce ich udział w sprzedaży nowych pojazdów wynosi 15 proc., przy unijnym celu 25 proc.

Choć Polska pozostaje potęgą w produkcji części samochodowych, wciąż dominują w tym obszarze etapy o niższej wartości dodanej. Tymczasem najwyżej marżowe procesy – w tym badania i rozwój – lokowane są najczęściej poza granicami naszego kraju.

Własność zagraniczna ogranicza rozwój

Z raportu wynika, że aż 70–75 proc. polskiego rynku motoryzacyjnego kontrolują przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym. Kolejne kilka procent to firmy z udziałem mieszanym. Konsekwencje? Nie tylko transfer zysków, ale również brak pełnej kontroli nad kierunkiem rozwoju technologicznego branży.

– Własność kapitałowa to miejsce podejmowania najważniejszych decyzji – podkreśla Tomasz Kędzierski. – Jeśli nie uczestniczymy w tworzeniu wartości dodanej, trudno mówić o trwałej konkurencyjności.

Zagraniczne koncerny w Polsce rzadko inwestują w centra badawczo-rozwojowe czy w bardziej zaawansowane procesy produkcji. To hamuje rozwój krajowych kompetencji i ogranicza przestrzeń do budowy własnych marek oraz innowacji.

Szansa z Jaworzna: hub produkcyjno-rozwojowy EMP

W świetle diagnozy przygotowanej przez PIE — przykład reindustrializacji z polskim udziałem ma zostać zrealizowany właśnie w Jaworznie. Hub produkcyjno-rozwojowy elektromobilności, który planuje EMP, to nie tylko fabryka samochodów elektrycznych, ale również centrum innowacji i sieć lokalnych dostawców.

Celem projektu jest zerwanie z rolą montowni i budowanie pełnych lokalnych łańcuchów wartości – od technologii po gotowy produkt.

Śląsk, ze swoimi kompetencjami przemysłowymi, zapleczem inżynierskim i tradycją techniczną, ma ku temu szczególne warunki. Region stoi dziś przed koniecznością transformacji energetycznej i przemysłowej. Nowoczesna motoryzacja może stać się jednym z filarów tej zmiany.

– Tworzymy projekt, który zatrzyma technologie, decyzje i zyski w Polsce – podkreśla prezes EMP. – To praktyczna realizacja idei reindustrializacji.

Przyszłość jaworznickiej gospodarki?

Raport PIE mówi wprost: bez własnych ośrodków decyzyjnych Polska nie wykorzysta w pełni potencjału motoryzacji. Tymczasem w Jaworznie rodzi się inwestycja, która może stać się symbolem odbudowy krajowego przemysłu i wejściem naszego regionu do europejskiego łańcucha produkcji aut przyszłości.

Czy tak się stanie? Dziś trudno o jednoznaczną odpowiedź, ale jeśli projekt EMP zostanie w pełni zrealizowany, Jaworzno może być jednym z kluczowych beneficjentów zmian, których polska motoryzacja tak bardzo potrzebuje.