Rozpoczyna się sezon kleszczowy. Sanepid ostrzega

Coraz bardziej rośnie liczba kleszczy, oraz poszerzają się terytoria, na których możemy być na nie narażeni. Niestety w parze z tym procesem idzie rosnąca liczba zachorowań na boreliozę i kleszczowe zapalenie mózgu. Jak się przed kleszczami chronić?

Z roku na rok obserwujemy coraz większą liczbę kleszczy oraz poszerzanie się obszarów ich występowania. O ile jeszcze niedawno pajęczaki te kojarzone były głównie z wilgotnymi lasami i łąkami, dziś spotkać je można nawet w przydomowych ogródkach, parkach miejskich czy na placach zabaw. Ze względu na te zmiany niezwykle istotna jest edukacja w zakresie profilaktyki chorób odkleszczowych i umiejętności właściwej reakcji na ukłucia kleszczy.

Dłuższy sezon aktywności i wzrost liczby zachorowań

Aktywność kleszczy rozpoczyna się zwykle w końcu marca i trwa nawet do listopada, w zależności od warunków pogodowych. Niestety, w województwie śląskim – a zapewne podobnie w innych częściach kraju – statystyki są niepokojące. Dane pokazują stały wzrost zachorowań na choroby odkleszczowe.

• Borelioza (choroba z Lyme): w 2021 roku odnotowano 1314 przypadków, a już w 2024 roku liczba ta wzrosła do 4162.

• Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM): w 2021 roku pojawił się 1 przypadek, podczas gdy w 2024 – 11 nowych zachorowań.

Tak wyraźny przyrost powinien skłonić nas do większej ostrożności, dbałości o profilaktykę i regularnych badań, jeśli miało się kontakt z kleszczem.

Dwie główne choroby odkleszczowe – czym się charakteryzują?

1. Borelioza z Lyme

   • Jest to przewlekła wielofazowa choroba układowa, która może wywoływać m.in. zmiany skórne, dolegliwości stawowe, kardiologiczne i neurologiczne.

   • Rozpoznanie utrudnia szerokie spektrum objawów przypominających inne schorzenia.

   • W Polsce nie ma zatwierdzonej szczepionki przeciwko boreliozie.

2. Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM)

   • Jest ostrą chorobą wirusową, która często wiąże się z powikłaniami neurologicznymi (zaburzenia równowagi, pamięci czy koncentracji).

   • Na szczęście istnieje skuteczna szczepionka przeciwko tej chorobie, zalecana szczególnie osobom aktywnie spędzającym czas na świeżym powietrzu.

Jak dochodzi do zakażenia?

Do zakażenia groźnymi patogenami (bakteriami lub wirusami) dochodzi w czasie ukłucia kleszcza. Patogeny przedostają się do krwiobiegu wraz ze śliną lub wymiotami kleszcza, gdy ten wkłuwa się w skórę, by pobrać krew żywiciela. Warto pamiętać, że kleszcz często wstrzykuje substancje znieczulające, przez co jego ukłucie może pozostać niezauważone.

Jak się chronić?

1. Odpowiedni ubiór:

   • Wybierając się do lasu czy parku, załóż długie spodnie i bluzę lub koszulę z długim rękawem.

   • Szczelne obuwie i nakrycie głowy dodatkowo ograniczają ryzyko zetknięcia z kleszczem.

2. Środki odstraszające:

   • Stosuj preparaty (repelenty) na odsłonięte części ciała i ubranie.

3. Dokładna kontrola ciała:

   • Po powrocie do domu obejrzyj skórę – w szczególności w miejscach, gdzie skóra jest cienka i bardziej ukrwiona (pachwiny, zgięcia kolan i łokci, okolice karku, za uszami).

   • Sprawdź także skórę głowy i włosy, bo kleszcze chętnie lokują się w trudno dostępnych miejscach.

4. Odpowiednie usunięcie kleszcza:

   • Jeśli zauważysz kleszcza, usuń go jak najszybciej przy pomocy pęsety lub specjalnego przyrządu, chwytając go tuż przy skórze i wyciągając zdecydowanym, ale delikatnym ruchem.

   • Miejsce wkłucia zdezynfekuj i obserwuj przez kilka kolejnych dni.

5. Szczepienie przeciwko KZM:

   • Rozważ szczepienie, zwłaszcza gdy często przebywasz w terenach zielonych, uprawiasz aktywną turystykę czy pracujesz zawodowo na świeżym powietrzu.

   • Szczepionka znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia kleszczowego zapalenia mózgu.

Dlaczego warto reagować szybko?

W przypadku boreliozy im wcześniej zostanie wdrożone leczenie, tym mniejsze ryzyko poważnych powikłań. Dlatego, jeśli zauważysz niepokojące objawy (rumień wędrujący, bóle stawów, objawy grypopodobne), warto jak najszybciej skontaktować się z lekarzem i rozważyć diagnostykę w kierunku boreliozy.

Rosnąca liczba kleszczy i skala zachorowań na choroby odkleszczowe w regionie stanowią istotny problem zdrowia publicznego. Kluczowa jest więc profilaktyka, zachowanie ostrożności podczas aktywności na świeżym powietrzu oraz świadomość, jak postępować w razie ukłucia kleszcza. Pamiętajmy, że w przypadku kleszczowego zapalenia mózgu najskuteczniejszą formą ochrony jest szczepienie, zaś w sytuacji podejrzenia boreliozy nie zwlekajmy z wizytą u specjalisty.