Jaworznickie wizerunki św. Barbary

W Jaworznie wizerunków św. Barbary odnajdzie się całkiem sporo, miasto wszak związanej jest z górnictwem. Obrazy Świętej znaleźć można w parafiach w Jeleniu, na Podłężu w Parafii Św. Barbary i w Kolegiacie Świętych Wojciecha i Katarzyny. W Zakładzie Górniczym Sobieski na Cechowni Szybu Piłsudski umieszczono ołtarz św. Barbary. W pobliżu SKOK Jaworzno przy pl. Gwarków umieszczono figurę Św. Barbary, którą ufundowała górnicza Solidarność.



Św. Barbara – dziewica, męczennica, zmarła w 306 r. Jak mówi legenda była córką Dioskura, bogatego poganina, prześladowcy chrześcijan. Mieszkała w Nikodemii w Azji Mniejszej.


Słynęła z niezwykłej urody. Aby uchronić córkę przed zalotnikami ojciec trzymał ją w warownej wieży o dwóch oknach. Orygenes jej nauczyciel filozofii przyczynił się do przyjęcia przez nią chrześcijaństwa. Przyjęła chrzest i złożyła śluby czystości. Trzecie okno, które wybiła w swojej wieży było uczczeniem Trójcy Świętej. Na murze wieży umieściła krzyż. Przed rozgniewanym ojcem schroniła się między skały, które, jak podaje legenda same się otworzyły i schroniły ją w jaskini. Pasterz, który zdradził jej miejsce schronienia zamieniony został w bryłę marmuru. Jako chrześcijankę poddano ją torturom, z wyroku ojca została ścięta mieczem. Tuż przed śmiercią anioł przyniósł jej Komunię Świętą. Na jej okrutnego ojca padł grom z jasnego nieba. Koniec legendy.

W różnorodnych wizerunkach prezentuje się ją jako młodą kobietę, w szatach podkreślających jej wysokie pochodzenie. Kanon ikonograficzny nakazuje prezentowanie Świętej w stroju księżniczki. Jej głowę zdobi korona, z rzadka czepiec. Jej niezbędnym atrybutem jest wieża z trzema oknami. Artyści umieszczają tę wieżę w tle, czasem św. Barbara trzyma jej miniaturkę w ręce. Innym atrybutem Świętej jest kielich z hostią, upamiętniający Komunię św. udzieloną jej przez anioła tuż przed śmiercią. W średniowieczu często prezentowano ją obok Katarzyny Sieneńskiej – doktora Kościoła i Patronki Europy. Często prezentowano św. Barbarę opierającą prawą rękę o miecz, narzędzie jej męczeńskiej śmierci. Malowano ją również trzymającą w ręce palmę, stanowiącą symbol męczeństwa. Na obrazach Świętej nierzadko prezentowano również w tle historię jej męczeńskiej śmierci.

Św. Barbara jest patronką górników, murarzy, architektów, artylerii, flisaków i rybaków. Uchodzi też za patronkę dobrej śmierci. W czasach niemieckiej okupacji stała się opiekunką ludzi polskiego podziemia. Kościół świętuje jej uroczystości 4 grudnia.
Św. Barbara, patronka górników, chroni ich przed wszelkimi żywiołami. Górnik zjeżdżający na dół oddaje się w opiekę Świętej. W każdej kopalni umieszcza się wizerunki św. Barbary, a w jej dniu organizuje msze okolicznościowe i procesje.

W Jaworznie wizerunków św. Barbary odnajdzie się całkiem sporo, miasto wszak związanej jest z górnictwem. Obrazy Świętej znaleźć można w parafiach w Jeleniu, na Podłężu w Parafii Św. Barbary i w Kolegiacie Świętych Wojciecha i Katarzyny. W Zakładzie Górniczym Sobieski na Cechowni Szybu Piłsudski umieszczono ołtarz św. Barbary. W pobliżu SKOK Jaworzno przy pl. Gwarków umieszczono figurę Św. Barbary, którą ufundowała górnicza Solidarność.

Jaworznickie muzeum jest w posiadaniu XIX wiecznego wizerunku świętej Barbary. Obraz jest darem od osoby prywatnej. Dzieło jest płaskorzeźbą, wykonaną jako odlew gipsowy na blasze ręcznie kutej. Święta prezentowana jest do połowy. W dłoniach dzierży miecz i kielich. Suknia i peleryna zgodnie z kanonem ikonograficznym są bogato zdobione, pokryte są polichromią.
Obraz zawiera najistotniejsze elementy związane z legendą o Świętej. Tak więc w tle autor umieścił wieżę z trzema oknami, Kolejnym atrybutem jest miecz. W drugiej ręce święta trzyma kielich z Hostią. Na aureoli otaczającej głowę Świętej widnieje napis: „Św. Barbaro módl się za nami.”
Ciekawa jest historia wizerunku św. Barbary jaki znajduje się w Parafii Świętego Krzyża w Jeleniu. Wizerunek jest mozaiką. Na początku XX wieku Austriacy przywieźli go do Jaworzna i umieścili w jednej z kopalń. W latach 50-tych znajdował się na kopalni Sobieski, w tym tez czasie z tejże kopalni go usunięto. Przechowywany była w jeleńskiej parafii. Wraz z czasami „Solidarności” powrócił na swe dawne miejsce. Ostatecznie w latach 90-tych umieszczono wizerunek ponownie w parafii w Jeleniu, gdzie znajduje się do dzisiaj.




XIX wieczny obraz świętej Barbary w zbiorach Muzeum.



Wizerunek św. Barbary, Muzeum Miasta Jaworzna


Od 1995 roku Muzeum Miasta Jaworzna jest w posiadaniu obrazu, przedstawiającego świętą Barbarę. Obraz, będący w zbiorach Muzeum trafił jako dar od osoby prywatnej. Dzieło pochodzi z XIX wieku i jest wykonane jako odlew gipsowy na blasze ręcznie kutej. Postać świętej ujęta do połowy z mieczem i kielichem w dłoniach. Strojna suknia i peleryna prawie w całości pokryte są nową polichromią. Wysokość obrazu wynosi 83 cm, a szerokość 68.

Wszystkie najistotniejsze elementy związane z legendą o świętej Barbarze zostały uwiecznione na obrazie. Pierwszym atrybutem zgodnym z legendą i podaniami jest wieża. W namalowanej wieży dostrzegamy trzecie okno. Trzy okna mają w ikonografii charakter symboliczny i odnoszą się do Trójcy Świętej. Kolejnym atrybutem jest miecz (na niektórych obrazach zamiast miecza pojawia się palma). Miecz symbolizuje męczeństwo. W drugiej ręce święta trzyma kielich z Hostią, symbolizujący anioła, który pojawił się w momencie jej śmierci. Na aureoli otaczającej głowę widnieje napis: „Św. Barbaro módl się za nami.”
Zainteresowani mogą obejrzeć obraz w Muzeum.

Sylwia Słotwińska

UWAGA: Archiwum dyskusji na forum znajdziesz tutaj.