Jaworzno mało znane – Boże Ciało

19 czerwca Kościół katolicki obchodził będzie uroczystość Bożego Ciała. Jest to jedno z większych świąt w kościele powszechnym, chociaż nie wiąże się z żadnym konkretnym wydarzeniem historycznym. Boże Narodzenie na przykład nawiązuje do narodzin Chrystusa, który jest postacią historyczną, czyli kiedyś rzeczywiście się urodził. Podobnie jak Zmartwychwstanie Pańskie czy Wniebowstąpienie. I nawet jeśli te dwa ostatnie mogą budzić wątpliwości poprzez swój zdecydowanie mistyczny charakter to jednak odnoszą się do wydarzenia właśnie. Natomiast uroczystość Bożego Ciała jest świętem ku czci Ciała i Krwi Chrystusa. Po prostu. I chociaż jest to święto ruchome, podobnie jak Wielkanoc, to zawsze wypada w czwartki, a dokładnie sześćdziesiąt dni po Wielkanocy.

Uroczystość ta nawiązuje do jednego z najważniejszych dogmatów katolickich, mówiących o tym , że w czasie mszy świętej dochodzi to przeistoczenia, w wyniku którego biały chleb (hostia) zamienia się w prawdziwe ciało Jezusa Chrystusa, natomiast wino z odrobiną wody przemienia się w krew Jezusa. Święto to wprowadzono w Europie w wieku trzynastym, w Polsce pojawiło się w roku 1320. Jego zaistnienie miało być pokłosiem cudów eucharystycznych w ówczesnej Europie, które dogmat ten miały potwierdzić i podkreślić.

W naszej kulturze w święto Bożego Ciała, po uroczystej mszy wierni odbywają procesję do czterech ołtarzy. Wiąże się to z faktem, że przy każdym ołtarzu odśpiewuje się cztery różne ewangelie i zanosi prośby o ochronę między innymi przed głodem, wojną czy ogniem. Liczba cztery jest zresztą jedną z ważniejszych; cztery ewangelie czy czterej jeźdźcy Apokalipsy. Do dzisiaj, uczestnicząc w procesji, wierni publicznie manifestują swoją wiarę. Co ciekawe, jest to tak naprawdę jeden z niewielu dni w kalendarzu liturgicznym, kiedy kościoły są przepełnione. Dla wielu bowiem, tak jak zwyczaj święcenia pokarmów, uroczystość ta staje się bardziej elementem kultury i folkloru, a nie idiomem religijności i wiary.

Również w naszym Jaworznie przez całe stulecia odbywały się tego typu procesje. Najpierw w okolicy starego kościoła, teraz w ścisłym centrum naszego miasta. Zresztą rokrocznie zmienia się przemarsz procesji, czasem jest ona dłuższa, czasem krótsza. W tym roku jest krótka. Szła będzie Placem św. Jana w dół, potem ulicą Farną, a następnie ulicą Mickiewicza do góry, aż na rynek. W czasie takich procesji natomiast w sposób szczególny celebrowany jest jeden obyczaj. Otóż za każdym razem, kiedy procesja opuszcza dany ołtarz, wierni podchodzą do niego i obrywają niewielkie gałązki brzozy. Robią to przy każdym ołtarzu. Zainteresowanie wiernych gałązkami jest tak duże, że po przejściu wiernych drzewka brzozy przypominają martwe kikuty, a i trzeba mieć sporo szczęścia, by załapać się na takową. Skąd się jednak taki zwyczaj wziął? Pochodzi on z bardzo dawnych czasów. Brzozie bowiem przypisywano szczególne właściwości, zarówno zdrowotne, jak i te, które miały chronić wiernych od złego i nieszczęść. Dlatego też często po przyjściu z procesji gałązkami takimi, zanurzonymi w wodzie święconej kropiono chałupy, gałązki chowano natomiast za obrazy na ścianach, a wszystko to miało chronić od zła, złych uroków i nieszczęść i chorób. Natomiast w okolicy Jaworzna rozpowszechniony był także zwyczaj, w ramach którego gałązki takie przymocowywano na drzewach lub wtykano w ziemię na polach uprawnych, szczególnie tych, na których uprawiano jarzynę. Miało to chronić przed nieurodzajem i nieszczęściami.

Dzisiaj coraz rzadziej przywiązujemy wagę do oryginalnego przesłania i sensu określonych zwyczajów. Poniekąd obdzieramy je z treści, pozostawiając jedynie formę. W niczym to jednak nie zmienia faktu, że obyczaj ten, tak jak sporo jeszcze innych, w przeróżnych okolicznościach ma się całkiem dobrze i dobrze by było gdyby tak pozostało.

Jarosław Sawiak