Historia przestępczości w Jaworznie odc.6.

Wraz z narastaniem zamętu politycznego i społecznego w roku 1918 wśród narodów Europy ogarniętych działaniami wojennymi, narastała również frustracja. Przyczyną tego stanu rzeczy należy dopatrywać się wśród serii niepowodzeń i klęsk na frontach – głównie wśród wojsk „państw centralnych”.

Przyczynił się do tego również powszechny brak żywności wśród ludności cywilnej. Za wszelkie niedogodności i niepowodzenia obarczano ludność żydowską. Proces ten nie ominął też jaworznickiej okolicy.

Wyznawcy religii mojżeszowej

Ludność wyznania mojżeszowego zamieszkiwała jaworznickie osady od pierwszej połowy XVIII wieku. W wieku XIX i pierwszej połowie XX wieku na naszym terenie zamieszkiwały dwie duże gminy żydowskie. Pierwsza z nich zamieszkiwała w Jaworznie, druga w Szczakowej. Obie gminy działały prężnie i liczyły kilka tysięcy osób. Posiadały własne szkoły, synagogi i łaźnie rytualne.

Działały też liczne stowarzyszenia o charakterze kulturalno-oświatowym. Mieszkający w Jaworznie i Szczakowej Żydzi zajmowali się głównie kupiectwem. Prowadzili też liczne warsztaty rzemieślnicze w samym Jaworznie i okolicznych wsiach. Stosunki ludności miejscowej z ludnością żydowską układały się na ogół poprawnie. Zdarzały się jednak niechlubne wyjątki. Do takich zdarzeń doszło na przełomie listopada i grudnia 1918 roku na terenie Galicji w powiecie chrzanowskim i w jaworznickiej okolicy.
Źródła antysemityzmu

Źródeł wystąpień przeciwko obywatelom wyznania mojżeszowego należy doszukiwać się w interpretacji Pisma Świętego, wedle której to właśnie ludzie wyznania mojżeszowego obarczani byli winą za śmierć Jezusa Chrystusa. Ponadto sytuacji nie poprawiało ówczesne ustawodawstwo kościelne. Niektórzy twierdzą, że przepisy tego prawa stosowane i modyfikowane przez wieki doprowadziły do stopniowego wzrostu nienawiści i dyskryminacji.

Zatem proces wykluczenia ludności żydowskiej po za nawias społeczeństw toczył się w całej Europie. Ideologia ta doprowadziła jeszcze w okresie późnego średniowiecza do powstania w Europie wizerunku Żyda przepełnionego grzesznymi skłonnościami. W Żydach doszukiwano się nawet wysłanników samego diabła na Ziemię.
Przyczyną wystąpień antyżydowskich, o których piszę w tym artykule, była też demoralizacja niższych warstw społecznych skutkami I wojny światowej. Duże znaczenie miał też pogląd powszechnie rozpowszechniony wśród ludności, że „Żydzi żyją głównie dzięki spekulacji”.

„W miesiącu listopadzie 1918 roku wystąpiły na naszym terenie braki żywności. O tym fakcie informowały gazety codzienne.

Powszechnie krążyło wśród ludu hasło: „Żydzi to chytry naród, który trzeba gromić i niszczyć”. Zaś od wieków wierzono, że Żydzi do macy dodają krew chrześcijańskiego dziecka. Praktyka ta wynikać miała z obrzędów rytualnych. Pogląd taki zaistniał w świadomości mieszkańców Europy co najmniej od drugiej połowy XII wieku.
W Polsce zaś przez wieki ukształtował się dziwny przesąd, jakoby: „maca żydowska bez krwi chrześcijańskiej obejść się nie może”. W Polsce przypadki posądzeń o mordy rytualne zaczęły pojawiać się od połowy XVI wieku. Występowały one aż do lat 50. XX wieku. Za koniec ery posądzeń o mordy rytualne można przyjąć datę pogromu kieleckiego, tj. 4 lipca 1946 roku.

Tymczasem u kresu I wojny światowej w okolicach Jaworzna rosły w siłę złe emocje. Nad głowy ludności żydowskiej zbierały się ciemne chmury…

Przemysław Maciejewski