Jaworzno mało znane – Szkoła (S)kargi

W 1896 roku, na obecnej ulicy Adama Mickiewicza wybudowano budynek, który przeznaczony był do celów edukacyjnych. Stoi on tutaj do dziś i jest jednym z najbardziej charakterystycznych i reprezentacyjnych gmachów w Jaworznie. Stanowił w przeszłości siedzibę Publicznej Szkoły Powszechnej- Męskiej i Żeńskiej im. ks. Piotra Skargi.

Dziś budynek ten stoi przy ulicy Adama Mickiewicza właśnie, w okresie międzywojennym nazwa ta nie była jednak taka oczywista. W przeszłości ulica nosiła miano Sokolskiej i jeszcze długo po oficjalnej zmianie jaworznianie nazywali ją po staremu,  nie mogąc zarzucić starego przyzwyczajenia. Nazwa ta wywodziła się rzecz jasna od wzniesionego w 1906 roku budynku Sokoła. W tamtym czasie organizacje sokolskie cieszyły się olbrzymią popularnością. Kierownikiem szkoły w latach trzydziestych XX wieku był Józef Piątkowski, a jednym z opiekunów Klemens Bittner. Mówi o nich w swoich wspomnieniach wybitny jaworznianin, profesor Bohdan Dziunikowski. W książce o sugestywnym podtytule, sformułowanym jako „garść wspomnień chłopca z Jaworzna” swoich profesorów wspomina zresztą bardzo ciepło. Pan Bittner był to podobno przystojny brunet, zawsze spokojny i opanowany. Grał na skrzypcach. W ramach lekcji prywatnych uczył pana Dziunikowskiego języka niemieckiego, który zapisywano wówczas gotykiem. W tamtych czasach niezbędnym wyposażeniem każdego ucznia był szklany kałamarz z atramentem oraz piórnik z ołówkami i piórem. Zasadniczym elementem pióra była wymienialna „stalówka”, którą maczało się w atramencie. W pierwszej klasie nie wolno było używać, znanych już wtedy, wiecznych piór. Długopisów jeszcze nie wynaleziono. Kałamarze wstawiało się do specjalnych otworów wyciętych w szkolnych stolikoławkach.

W czasie przerw między lekcjami uczniowie wyżywali się w gonitwach na szkolnym podwórzu oddzielonym wysokim murem od szkoły żeńskiej. Kiedy goniący dotknął gonionego, role się odwracały. Chociaż szkoła męska i żeńska mieściły się w jednym budynku, to obydwie jego części były od siebie mocno odseparowane. Dlatego dziewczęcy i chłopięcy świat przenikał się tutaj w stopniu bardzo mocno umiarkowanym.

Metody wychowawcze i dydaktyczne bywały wówczas bardzo radykalne i dziś nie do pomyślenia. Dzieci niejednokrotnie były bite, proceder taki jednak nie dziwił wówczas nikogo. Zdarzyło się np. kiedyś, że po jednej z gonitw kilku chłopców wbiegło do klasy troszkę spóźnionych. W klasie był już ksiądz katecheta. Kazał stać twarzami do ściany. Była to, jak wspomina Bohdan Dziunikowski,  kara najłagodniejsza z możliwych. Karą standardową było bicie w dłonie gumowym wężem ukrytym zawsze w zakamarkach sutanny duchownego. Ksiądz katecheta jedną ręką przytrzymywał palce ucznia, a drugą wymierzał razy. Zwykł też powtarzać, że każdego księdza należy całować w rękę, ponieważ ręce kapłanów są poświęcane. Dziewczynki miały być karane w porównywalny sposób. Niejednokrotnie bite były po intymnych częściach ciała.

Metody dydaktyczne też były dość osobliwe. Uczniów straszono mękami piekielnymi. Sugerowano, by w ramach przedsmaku piekła przyłożyć rękę do płonącej świecy. Bardzo mocno podkreślano także fakt, że Jezusa na ukrzyżowanie wydali Żydzi. W szkole takiej więc, na której funkcjonowanie miał bardzo duży wpływ Kościół, dominowała surowość i dyscyplina, o którą dziś bardzo trudno. Metody dydaktyczno-wychowawcze też były jednak zupełnie inne, będąc w dzisiejszych czasach zjawiskiem nie do pomyślenia.
Jarosław Sawiak