Jaworzno mało znane – Sissi

Warto w dzisiejszym tekście zadać sobie dwa podstawowe pytania: po pierwsze, dlaczego patronką parafialnego kościoła w Szczakowej została święta Elżbieta Węgierska, a po drugie, co ze świątynią tą ma wspólnego cesarzowa austriacka Elżbieta Bawarska, znana powszechnie jako Sissi.

Zacznijmy wszak od samego kościoła. Szczakowa w drugiej połowie XIX wieku przekształcała się stopniowo w uprzemysłowione miasteczko. Mieszkali tutaj rzecz jasna Polacy, ale także przedstawiciele innych narodowości typowych dla monarchii austro-węgierskiej. Mieszkali tutaj oczywiście również Żydzi, aczkolwiek ich populacja nie przekraczała dziesięciu procent. Czynnikiem łączącym zdecydowaną większość mieszkańców Szczakowej było właśnie wyznanie. Otóż byli to przede wszystkim katolicy. Nic więc dziwnego, że z czasem rosło zapotrzebowanie na budynek kościelny, który wychodziłby naprzeciw oczekiwaniom parafian. Kaplica pod wezwaniem św. Stanisława na Górze Piasku była obiektem zbyt małym i niewystarczającym. Toteż u schyłku wieku XIX, niedługo po otrzymaniu przez Szczakową praw miejskich zaczęto starać się o pozwolenie na wybudowanie nowego kościoła. Zgodę taka finalnie uzyskano. Pozyskano też działkę i środki niezbędne do budowy. Budowa kościoła trwała z niewielkimi przerwami w latach 1898-1903. Na początku kościół ten miał charakter filialny, będąc podporządkowanym kościołowi św. Wojciecha w Jaworznie. Pierwszym duszpasterzem w Szczakowskiej świątyni został wikary z jaworznickiej parafii ksiądz Bachorz. Tenże zresztą został również pierwszym szczakowskim proboszczem. Samodzielna parafia została tu erygowana 1 września 1914 roku. W tym samym roku powołano na terenie współczesnego Jaworzna również samodzielną parafię w Jeleniu.

Wracając jednak do patronatu kościoła należy cofnąć się w czasie do roku 1898. Wtedy to, dnia 16 września dokonano aktu wmurowania kamienia węgielnego pod budowę budynku kościelnego. Aktu tego w imieniu biskupa krakowskiego dokonał ksiądz dziekan z Nowej Góry. Ogłoszono wówczas także, że patronką kościoła zostanie św. Elżbieta Węgierska. Nie powinno to raczej nikogo dziwić. Jej kult rozpowszechniony był w wielu krajach monarchii Habsburgów, także na terenie Galicji. Jednak kontekst takiej właśnie decyzji był o wiele szerszy. Otóż sześć dni wcześniej zamordowana została przez włoskiego anarchistę cesarzowa austriacka, królowa Węgier, małżonka cesarza Franciszka Józefa I Elżbieta Bawarska. Morderstwo to spowodowało szok i niedowierzanie, a monarchia pokryła się żałobą. Tytułowa Sissi bowiem cieszyła się ogromną sympatią wśród poddanych. Była osobą ciepłą, sympatyczną. Wspierała dążenia wolnościowe swych poddanych. Uchodziła też za zjawiskowo piękną kobietę. Dodatkowo, jej niechęć do sztywnej dworskiej etykiety dodawała jej jeszcze więcej sympatii wśród ludu. Niestety, 10 września została zamordowana w Genewie. Dźgnięta została zaostrzonym pilnikiem. Morderca, dokonując tego czynu, nie miał wyraźnego planu. Postanowił po prostu zabić jakiegoś monarchę, by zasiać ferment i niepokój wśród panujących. Pech chciał, że trafiło na Sissi.

Poruszenie wśród poddanych, także na terenie zaboru austriackiego, było ogromne i autentyczne. Dlatego też postanowiono właśnie, że patronką szczakowskiego kościoła zostanie św. Elżbieta Węgierska. Po pierwsze dlatego, że była ona patronką cesarzowej, a po drugie dlatego, by uczcić i upamiętnić w ten sposób nieodżałowaną cesarzową właśnie. Tak więc patronat szczakowskiej świątyni ma w pewnym sensie podwójne dno; z jednej strony bowiem patronką jest święta kościoła katolickiego, z drugiej strony, w pewnym sensie równoległą patronką, nieformalną rzecz jasna, jest cesarzowa Elżbieta Bawarska.
Jarosław Sawiak