Artyści co Jaworzno wzbogacili - wykład dr Iwony Brandys

26 czerwca Muzeum Miasta Jaworzna zaprosiło nas na wykład dr Iwony Brandys. W ramach cyklu: „Z Historią na TY”, było o znanych artystach: rzeźbiarzach, malarzach, witrażystach, ceramikach, takich, którzy talentem wzbogacili nasze miasto.

Są to: Anna Wallek-Walewska, Marian Konarski, Tadeusz Czyczyło, Piotr Tarka, Stanisław Bernadzikiewicz, Kacper Pochwalski, Zygmunt Milla, Józef Szostakiewicz, Jadwiga Horodyska, Zdzisław Gedliczka, Antoni Haska, Henryk Fudali, Józef Sawicki, Tadeusz Skurkiewicz, Teresa Lisowska-Gawłowska, Czesław Wallis, Wiktor Zin, Czesław Dźwigaj, Krzysztof Lenartowicz, Jerzy Skąpski, Stanisław Słodowy, Adam Styrylski.

Dzieła tych wybitnych artystów w Jaworznie zobaczyć można. Tylko trzeba by było wiedzieć gdzie są. I mieć wiedzę, że to ich dzieła. Przecież podpisane nie są. A tymczasem nie ma skąd wiedzieć.

Liczna grupa jaworznian słuchała wykładu dr Brandys z ogromnym zainteresowaniem. Nowy temat wymagał przecież dociekliwych badań. Patrzeć, kojarzyć, myśleć, poznawać dzieło ze znawstwem sztuki i przypisywać go autorowi, szukając potwierdzenia w dokumentacji.

Żmudna robota. Efekty zobaczyliśmy patrząc na wyświetlane dzieła, wokół, których nieraz przechodzimy nic o nich nie wiedząc. Tego co usłyszeliśmy nie wyczytasz w „Zeszytach Historycznych Miasta Jaworzna”, bo nie wychodzą. Materiał jest i leży. Nie wyczytasz w książce, bo takiej nie ma. Skoro dr Brandys temat opracowała, wydać taką książkę by trzeba. Zadbać o trwały dorobek miasta: Jaworzna wartości.

Odnajdujemy w internecie informacje o Jaworznie w kontekście dzieł: Zina, Skąpskiego, Dźwigaja, Słodowego, ale to zaledwie jedno zdanie. Dr Brandys omówiła prezentowane dzieła wszystkich wymienionych tu artystów.

Do sztuki sakralnej odniosła się bardzo selektywnie, gdyż szeroki temat wymaga oddzielnego opracowanie. Zobaczyliśmy na cmentarzu Szczakowskim dwie rzeźby, znanego artysty, tablicę umieszczoną w kaplicy Krudzielskich, wykonaną przez rzeźbiarkę zaprzyjaźnioną z tą rodziną.

A na cmentarzu w Wilkoszynie pomnik „Nieujarzmionych” dzieło Stanisława Słodowego z inspiracji, jak podają niektórzy, Adama Styrylskiego.

W kościele w Ciężkowicach pięknie prezentują się anioły podtrzymujące koronę nad tabernakulum, rzeźba wykonana prze Jadwigę Horodyską w roku 1935.

Ołtarz wedle projektu Józefa Szostakiewicza. Malowidło wykonane przez Kacpra Pochwalskiego. „Fruwające anioły”. Polichromia ścian to także dzieło Zygmunta Milliego, zachwycające ornamenty. Kolory jasne rozświetlają wnętrze.

Przepięknie usytuowany na wzniesieniu Ciężkowicki kościół zasługuje na szczególe wyróżnienie. Rafał Róg w artykule „Zabytki kultury i sztuki Jaworzna” – pisze, że ambonę i chrzcielnicę zaprojektował Ludwik Wojtyszko. Rzeźby i reliefy w drewnie, wykonał Alojzy Zdziebło. Obraz w ołtarzu głównym namalował Kazimierz Maria Rutkowski. Jadwigi Horodyskiej, Rafał Róg nie wymienia, dociekliwie autorstwo rzeźby ustaliła dr Brandys, cenne uzupełnienie wiedzy o artystach zdobiących wnętrze kościoła.

Przyglądnęliśmy się dziełu Jerzego Skąpskiego, to witraż w kolegiacie św. Wojciecha i św. Katarzyny, rzeźbom Czesława Dźwigaja, w kościele dolnym. A także kaplicy głównej i dolnej kościoła MB Nieustającej Pomocy na osiedlu Stałym. Jest ona wykonana też wedle projektu Dźwigaja.

Antoni Haska zaprojektował elewacje kopalnianego Domu Kultury w Jaworznie, i projekty dekoracyjne wnętrza tego budynku. Uwagę naszą zwróciła dawna metaloplastyka w Urzędzie Miejskim, dzisiaj już nie zdobi sali obrad. Ciekawe ma ozdobienia dawny budynek NOT-u.

Po wykładzie oczywiście rozmowy odnoszące się do historii Jaworzna. I podziękowanie dr Iwonie Brandys za trud, za opracowanie ciekawego tematu.

Ażeby wiedzieć więcej, z tej całej plejady artystów dekorujących Jaworzno, to trzeba zadbać, aby drukiem ten wykład się ukazał. Takie były spostrzeżenia, tym razem nie moje, lecz zainteresowanych prelekcją słuchaczy.

Wykład jest opracowany przez pracownika muzeum i muzeum powinno zadbać o druk wyników badawczych. To dotyczy wszystkich wykładów: choćby kilku ostatnich Piotra Burczego, kustosz Barbary Stanek, która owocnie, jakże rzetelnie, od lat zajmuje się społecznością żydowską.
Pracę badawczą należy szanować. Ma być drukowana, a nie składowana.

Barbara Sikora