Jaworzno mało znane – Zapomniany most

Nie jest tajemnicą, że teren współczesnego Jaworzna był przez całe stulecia rejonem przygranicznym. Na zachodzie, tuż za linią Przemszy rozciągał się Śląsk wraz ze swoją zmienną przynależnością państwową. W okresie zaborów natomiast Biała Przemsza stanowiła także granicę. Pomimo tego społeczność lokalna utrzymywała więzi, nawet jeśli były takowe przez obce państwa utrudniane. Wzajemnie handlowano więc, spotykano się czy podróżowano.

Reliktem po takiej sytuacji są niewielkie osady istniejące na osi wspomnianych rzek. Niektóre z nich przetrwały, inne zaś odeszły do lamusa. Przykładem takowych jest chociażby Paszeka czy Biały Brzeg.

Przez wieki zmieniały się koryta rzek, zmieniały się mosty i przeprawy. Te obecne mają niewiele wspólnego z dawnymi. Wyjątkiem jest tutaj wszak rejon Białej Przemszy w okolicy nieistniejącej już, a wspomnianej Paszeki. Jeszcze dosłownie kilka dekad temu, właśnie w tamtym rejonie, nieco na zachód od miejsca, w którym Kozi Bród wpadał do wspomnianej Białej Przemszy, dały się zauważyć znaczne pozostałości starego, drewnianego mostu. Z wody, której poziom był wtedy zdecydowanie wyższy, a sama rzeka była zdecydowanie szersza i głębsza wystawały mocno zarysowane kikuty, przecinające oś rzeki. Biegły one z jednego brzegu na drugi, przechodząc swym centralnym odcinkiem przez niewielką wyspę ulokowaną pośrodku. Pamiętam z dzieciństwa, jak bardzo miałem nadzieję, że są to pozostałości po jakiejś osadzie. Był to bowiem okres, kiedy na lekcjach historii omawialiśmy cechy charakterystyczne osady Biskupin oraz okoliczności jego odkrycia. Prostolinijny jednak przebieg kikutów, przecinających linię Białej Przemszy przeczył jednak zdecydowanie moim mrzonkom. Dzisiaj niestety pozostałości mostu są niemal niewidoczne. Czas i warunki naturalne zrobiły swoje. Zresztą po wspomnianej wyspie też już nie ma niemal śladu. Jej zarys można rozpoznać jedynie po przybrzeżnych obniżeniach terenu, będących kiedyś jednym z ramion rzeki od strony południowej.

Zastanawiającą jest wszak metryka mostu. Na starych austriackich mapach przeprawa ta jest wyraźnie zaznaczona. Ale czy powstała w tamtym okresie? Nie można tego wykluczyć, wszak to właśnie wtedy, kiedy ukształtowały się tutaj granice zaborców, pomimo tego właśnie faktu most funkcjonował, tym bardziej, że na drugim brzegu rzeki funkcjonował równolegle niewielki przyczółek, stanowiący część zaboru austriackiego, na którym to usytuowana była wspomniana Paszeka. Czy to jej istnienie zdeterminowało powstanie mostu. Chyba jednak nie. Wiadomo bowiem, że po drugiej stronie rzeki znajdowały się łąki i poletka, na których wypasano trzodę, z terenu ulokowanego na południe od Białej Przemszy. Ludzie przeprawiali się mostem, natomiast bydło prowadzone płycizną, rozciągającą się obok mostu.

Nie można wszak wykluczyć, że metryka mostu jest jeszcze starsza. W najbliższej okolicy bowiem już w szesnastym wieku pobierano tutaj cła i wiadomo, że most już tutaj istniał. Istniała tutaj także komora celna. Jednak czy było to dokładnie w tym samym miejscu, czy może nieco dalej, obok zejścia z pobliskiej Skałki w kierunku północno-zachodnim? Tego nie wiadomo. Można by się oczywiście pokusić o wydatowanie fragmentu wspomnianego mostu jednak granica pomiędzy tym, co może być jeszcze dziś pozostałością mostu, a co stanowi resztki środowiska naturalnego, trudne jest dziś do nakreślenia.

W niczym to wszak nie zamienia faktu, że most tutaj niegdyś funkcjonował, aczkolwiek metryka jego pozostałości jest bardzo trudna do określenia. W niczym to też nie zmienia faktu, że kiedyś tętniło tutaj życie, pomimo przebiegającej tutaj granicy. Dzisiaj natomiast jest miejsce to niemal zupełnie zapomniane i opuszczone.

JAROSŁAW SAWIAK