Jaworzno mało znane – Stalin w Szczakowej?

Henryk Sienkiewicz, Stefan Żeromski, Franciszek Józef I, Ignacy Mościcki czy car Aleksander II. Nazwiska i imiona znane i cenione. Co jednak łączy tych właśnie ludzi? I w jakim kontekście do grona tego zaliczyć należy Józefa Stalina? W dzisiejszym tekście odpowiedź na te właśnie pytania.

Wszystkie wymienione osoby łączy Szczakowa. A wszystko to za sprawą tego, że w 1847 roku wybudowano tutaj dworzec kolejowy, usytuowany na linii kolejowej krakowsko-górnośląskiej, która w tamtym czasie stanowiła jedną z najważniejszych nitek tego typu w tej części Europy. Kiedy niedługo potem połączono tę linię z koleją warszawską-wiedeńską, węzeł ten stał się jednym z najważniejszym w Europie. Był to fakt niezaprzeczalny, pomimo tego, że zagęszczenie linii kolejowych na terenie zaboru austriackiego i rosyjskiego było nieporównywalnie mniejsze z tym w innych częściach Europy.
Sytuacja taka spowodowała więc finalnie, że w zasadzie każdy, kto przekraczał granicę pomiędzy Królestwem Kongresowym i zaborem austriackim, nie tyleż przejeżdżał przez Szczakową właśnie, ale dodatkowo się w niej zatrzymywał na dłużej.

Połączenie funkcjonowało w ten sposób, że każdy, kto przyjeżdżał do Szczakowej w tamtym okresie, oczekując na kontynuowanie podróży w ramach przesiadki, miał przed sobą co najmniej kilka godzin postoju. Niejednokrotnie zdarzało się też, że na połączenie trzeba było czekać do następnego dnia. Korzystano więc z noclegu. W budynku dworca funkcjonowały więc pokoje gościnne, w których można było spędzić noc. Była też tutaj restauracja, w której można było spożyć posiłek. Nocował tutaj więc wspomniany polski noblista (Henryk Sienkiewicz), przesiadał się tutaj kilkakrotnie wspomniany również Żeromski. Nie wiedział wówczas najprawdopodobniej, że pod koniec osiemnastego stuleciu urodził się w pobliskim Długoszynie jego dziadek, a jego pradziadek i prapradziadek byli w tejże wsi wójtami. Przejeżdżał tutaj też cesarz Franciszek Józef I w drodze do Krakowa. Zapewne musiało być to wówczas nie lada wydarzenie, skoro skład, którym przejeżdżał przez Szczakową cesarz, składał się podobno z dwudziestu jeden wagonów.

Natomiast jak się ma sprawa z tytułowym Stalinem? Józef Stalin to tak naprawdę Iosif Wissarionowicz Dżugaszwili, radziecki dygnitarz pochodzenia gruzińskiego, komunista, zbrodniarz komunistyczny i przywódca ZSRR. Co więc Stalin miał wspólnego ze Szczakową? Otóż 29 lutego 1912 roku uciekł z zesłania, udając się do Petersburga będącego wówczas stolicą państwa. Gdy na jego ślad natknęła się policja, zdecydował się na wyjazd za granicę. Najpierw udał się do Krakowa. Potem do Wiednia. Musiał więc przez Szczakowę przejeżdżać. W tamtym okresie zaczął używać pseudonimu Stalin. Stalin w Szczakowej przebywał więc niewątpliwie. I tutaj dotykamy sedna rzeczy. Jak wieść gminna głosi bowiem, Stalin zatrzymał się w ramach przesiadki w Szczakowej, korzystając między innymi z miejscowej, przydworcowej restauracji. Był jeszcze wówczas nikomu nieznanym człowiekiem. W restauracji tej miał zrobić karczemną awanturę, będąc bardzo poirytowanym złą jakością obsługi. O co wówczas chodziło, tego nie wiadomo. Awantura musiała być wszak konkretna, skoro zapamiętano ją tutaj na długo. Oczywiście nie jest jakimś konkretnym powodem do dumy, że Stalin przebywał tutaj przez kilka godzin, ale fakt pozostaje faktem. Gdyby zapewne wiedziano, kim stanie się człowiek ten w przyszłości, być może do jakości obsługi przyłożono by się bardziej. A może na odwrót? Nie można jednak wykluczyć, że już wówczas wyróżnił się megalomanią i przerostem formy nad treścią, mając zdecydowanie wyolbrzymione mniemanie o samym sobie. Czy przejeżdżał tędy częściej? Zapewne. Połączenia kolejowe wyglądały tak, a nie inaczej, a fakt, że przejeżdżały tędy znane osobistości, nie jest niczym nadzwyczajnym. A obecność Stalina w Szczakowej traktowana być powinna jako historyczna, choć nieco „awanturnicza” ciekawostka.
Jarosław Sawiak