TARKA - list Stowarzyszenia Zielone Jaworzno

Otrzymaliśmy list od Stowarzyszenia Zielone Jaworzno w sprawie Stawów Belnik w Ośrodku Tarka. Stowarzyszenie od marca 2024 walczy o ustanowienie tego terenu użytkiem ekologicznym.

Od marca 2024 r. trwa proces ustanawiania użytku ekologicznego „Stawy Belnik w Ośrodku Tarka”. Mieszkańcy Jaworzna wypowiedzieli się w tej sprawie jasno i wyraźnie: chcą chronić Tarkę przed zaplanowaną dla niej w studium zagospodarowania przestrzennego z 2020 r. autorstwa Pawła Silberta destrukcją, tj. inwestycją przemysłową ˗ wysypiskiem śmieci? Złomowiskiem toksycznych odpadów? Fabryką (fabryczką raczej, bo teren stosunkowo niewielki) samochodów elektrycznych? Jakąś inną przemyślną inwestycją?...

W marcu w ciągu niespełna dwóch dni zebraliśmy 585 podpisów, co stanowiło liczbę ponad dwukrotnie wyższą niż wymagana na potrzeby zgłoszenia inicjatywy obywatelskiej. Inicjatywa została zgłoszona i od czerwca trwa ˗ jak się okazuje ˗ nie kończący się proces uzgadniania użytku ekologicznego „Stawy Belnik w Ośrodku Tarka” z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Katowicach. Uchwała obywatelska Rady Miejskiej Jaworzna została ponownie (po raz czwarty) odrzucona przez organ, który ma w swojej nazwie ochronę środowiska. Jedną z przyczyn podnoszonych przez organ są stosunki własnościowo-zarządcze terenu. Art. 44, ust. 3, pkt 3a ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody jasno stwierdza: Projekty uchwał, o których mowa w ust. 1 i 3, wymagają uzgodnienia z właściwym regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. I tyle. Wnioskodawca zatem ˗ w procesie ustanawiania użytku ekologicznego ˗ nie ma obowiązku ubiegania się o zgodę ani u właściciela, ani u zarządcy terenu. Pojawia się zatem pytanie: czy urzędnikom Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach ten przepis jest nieznany, czy jest znany ˗ a wtedy pojawia się pytanie kolejne ˗ jaka intencja leży po stronie urzędników organu zgodnie z którą ów przepis tak konsekwentnie ignorują?

Sprawa ustanawiania użytku ekologicznego „Stawy Belnik w Ośrodku Tarka” trwa i będzie trwała tak długo, dopóki użytek ekologiczny „Stawy Belnik w Ośrodku Tarka” nie stanie się faktem. Nie zgadzamy się na to, żeby organ, który ma w swojej nazwie ochronę środowiska, blokował realizację obywatelskiej uchwały, stanowiącej wyraz woli społeczności lokalnej, która przyrodę swojego miasta chce i będzie chronić. Władze organów się zmieniają, przyroda jest jedna.

Przedstawiamy do wiadomości publicznej 3 pisma do/od instytucji szczebla centralnego w sprawie Tarki:

1. pismo Stowarzyszenia Zielone Jaworzno do Ministerstwa Klimatu i Środowiska z dnia 9 lipca 2024 r.
2. pismo z Ministerstwa Klimatu i Środowiska do Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych z dnia 29 lipca 2024 r.
3. pismo z Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych do Stowarzyszenia Zielone Jaworzno z dnia 29 lipca 2024 r.

Stowarzyszenie Zielone Jaworzno

Załącznik nr 1. 

"Pan Mikołaj Dorożała

Podsekretarz stanu, Główny Konserwator Przyrody 

Ministerstwo Klimatu i Środowiska

ul. Wawelska 52/54

00-922 Warszawa

Szanowny Panie Ministrze,        

Działając w imieniu społeczności lokalnej miasta Jaworzna prosimy o zajęcie stanowiska w sprawie przebiegu procesu ustanawiania użytku ekologicznego dla „Stawów Belnik w ośrodku Tarka”. Objęcie ochroną prawną tego obszaru – cennego przyrodniczo i ważnego społecznie – stanowi inicjatywę obywatelską, której realizację społeczność lokalna powierzyła Stowarzyszeniu Zielone Jaworzno oraz władzom samorządowym. W ciągu niespełna dwóch dni zebraliśmy pod petycją o ochronę „Tarki” 585 podpisów, co stanowi liczbę ponad dwukrotnie wyższą niż wymagana. W dniu 2 marca 2024 r. 10 przedstawicieli Stowarzyszenia Zielone Jaworzno złożyło oświadczenie o utworzeniu Komitetu inicjatywy uchwałodawczej „Zielone Jaworzno” ws. projektu uchwały „w sprawie utworzenia użytku ekologicznego” (stawy Belnik, Tarka), a w dniu 14 marca 2024 r. Komitet inicjatywy uchwałodawczej „Zielone Jaworzno” złożył powiadomienie o inicjatywie j/w wraz z niezbędnymi załącznikami na ręce Przewodniczącego Rady Miejskiej w Jaworznie, Pana Michała Kirkera. Realizacja oczekiwań społeczności lokalnej, domagającej się objęcia ochroną prawną obszaru cennego przyrodniczo i ważnego społecznie, jest efektem konstruktywnej WSPÓŁPRACY organizacji społecznej, Przewodniczącego Rady Miejskiej oraz Rady Miejskiej, w której Koalicja Obywatelska dysponuje obecnie większością głosów. Spodziewamy się, że w wyniku tak dobrej współpracy uda nam się – wspólnym wysiłkiem – ustalić nowe formy ochrony przyrody dla leśnych i nieleśnych obszarów, które zarówno w specjalistycznej ocenie badaczy Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego, jak i niespecjalistycznej opinii członków społeczności lokalnej na tę ochronę zasługują.

Uzasadnienie merytoryczne projektu uchwały ws. utworzenia użytku ekologicznego „Stawy Belnik w ośrodku Tarka”, które zostało przedstawione Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach, z którą to instytucją projekt miał być uzgadniany, stanowiła „Waloryzacja przyrodnicza miasta Jaworzna” autorstwa badaczy: Barbara Tokarska-Guzik, Adam Rostański, Jacek Gorczyca, Aleksander Herczek, Renata Dulias. Zgodnie ze stanowiskiem wymienionych badaczy, Stawy Belnik – ze względu na swoje cenne walory przyrodnicze – zostały rekomendowane do objęcia ochroną (wyniki badań w załączniku). Jako że waloryzacja j/w pochodzi z 2012 r., o ocenę walorów przyrodniczych proponowanego użytku ekologicznego poprosiliśmy biologa, doświadczonego badacza oraz szeroko znanego w środowisku popularyzatora wiedzy przyrodniczej – Pana Piotra Grzegorzka – który w wyniku wizji terenowej przeprowadzonej w czerwcu 2024 r. potwierdził większość ustaleń zespołu Tokarska-Guzik et al. oraz jednoznacznie wskazał na konieczność objęcia przedmiotowego obszaru ochroną prawną (wyniki badań w załączniku).

W piśmie z dnia 5 czerwca 2024 r. Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach do Przewodniczącego Rady Miejskiej w Jaworznie, Pana Michała Kirkera, stwierdzono: „[...] dołączone do projektu uchwały uzasadnienie jest subiektywnym stanowiskiem Stowarzyszenia Zielone Jaworzno, które zainicjowało potrzebę objęcia obszaru stawów Belnik obszarową formą ochrony przyrody, nie stanowi natomiast uzasadnienia merytorycznego, którego treść powinna opierać się na opiniach eksperckich lub innych zgromadzonych materiałach bezpośrednio nawiązujących do walorów, wartości i potrzeb powoływania danej formy ochrony przyrody, które jednoznacznie argumentują wyróżnialność proponowanego do objęcia szczególną formą ochrony terenu pośród innych obszarów na terenie miasta lub regionu”. W piśmie z dnia 24 czerwca 2024 r. Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Katowicach do Przewodniczącego Rady Miejskiej w Jaworznie, Pana Michała Kirkera, stwierdzono: „[...] zwracam ponownie uwagę, że dołączone do projektu uchwały uzasadnienie jest subiektywnym stanowiskiem Stowarzyszenia Zielone Jaworzno, które zainicjowało potrzebę objęcia obszaru stawów Belnik obszarową formą ochrony przyrody, nie stanowi natomiast uzasadnienia merytorycznego, którego treść powinna opierać się na opiniach eksperckich lub innych zgromadzonych materiałach bezpośrednio nawiązujących do obecnych walorów, wartości i potrzeb powoływania danej formy ochrony przyrody, które jednoznacznie argumentują wyróżnialność proponowanego do objęcia szczególną formą ochrony terenu spośród innych”. Niniejszym, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach poddaje w wątpliwość wiedzę i opinię ekspercką dotyczącą konieczności objęcia „Stawów Belnik w ośrodku Tarka” ochroną prawną, wyrażoną przez uznanych i doświadczonych badaczy z Wydziału Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Śląskiego: Barbarę Tokarską-Guzik, Adama Rostańskiego, Jacka Gorczycę, Aleksandra Herczka, Renatę Dulias, a także doświadczonego biologa, niezwykle zasłużonego dla propagowania wiedzy przyrodniczej wśród mieszkańców regionu – Piotra Grzegorzka. Dodatkowo, podkreślając rolę Stowarzyszenia Zielone Jaworzno jako inicjatora uchwały, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach próbuje – w formie zmanipulowanego przekazu – podważyć obywatelski charakter przedmiotowej uchwały. Wyrażamy stanowczy sprzeciw wobec prób takiej manipulacji, które jednoznacznie demonstrują lekceważenie woli i oczekiwań społeczności lokalnej w imieniu której występujemy.

O trzecią - z kolei – ocenę walorów przyrodniczych „Tarki” zwróciliśmy się do kolejnego eksperta dr. Jerzego Parusela: absolwent Wydziału Leśnego Akademii Rolniczej w Krakowie (1979), studiów podyplomowych z zakresu ochrony przyrody (1976) i muzeologii (1988) oraz doktoranckich w Uniwersytecie Śląskim (2004), leśnik, botanik, fitosocjolog, zoolog, ekolog, badacz przyrody, i miłośnik fotografii przyrodniczej. W latach 1980˗1994 asystent naukowo-badawczy w Babiogórskim Parku Narodowym. Organizator i wieloletni dyrektor Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska w Katowicach (1994˗2020). Autor i współautor 580 publikacji, w tym ponad 280 naukowych. Członek Regionalnej Rady Ochrony Przyrody w Katowicach (1992˗2020), Komitetu Ochrony Przyrody PAN (2007˗2011), Forum Ekologicznego przy Dyrektorze Generalnym Lasów Państwowych (2016˗2022), Komisji Ekspertów ds. Klimatu i Przestrzeni przy Rzeczniku Praw Obywatelskich (2022˗2023). Od 2010 r. wykładowca na Podyplomowym Studium Ochrony Przyrody im. Stefana Myczkowskiego w Uniwersytecie Rolniczym w Krakowie. Nagrodzony w 2009 r. dyplomem uznania „Zielone Czeki” przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. W 2022 r. wyróżniony za działalność dla ochrony przyrody „Orlim Piórem” Klubu Przyrodników.

Zgodnie z opinią eksperta: Projektowany użytek ekologiczny spełnia kryteria ustawowe dla tej formy ochrony przyrody: na jego obszarze występują pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej – ekosystemy leśne borów wilgotnych i łęgów oraz wód płynących i stojących, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich i chronionych gatunków, jest on także ostoją oraz miejscem rozmnażania i sezonowego przebywania wielu gatunków zwierząt. [...] Obszar proponowanego użytku ekologicznego nie został do tej pory objęty żadną ustawową formą ochrony przyrody. Wydzielenia leśne Nadleśnictwa Chrzanów, wchodzące w skład użytku ekologicznego, zostały natomiast zaliczone do kategorii lasów ochronnych o specjalnych zasadach zagospodarowania (Plan urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Chrzanów na okres gospodarczy 01.01.2020 – 31.12.2029). Starodrzewy sosnowe i brzozowe w tych oddziałach są jednak zagrożone, gdyż zaplanowano w nich przeprowadzenie rębni zupełnych i pozyskanie w bieżącym 10-leciu aż 80-95% zapasu grubizny w każdym z tych wydzieleń. [...] W Programie ochrony przyrody, sporządzonym razem z wyżej wymienionym planem urządzenia lasu, omawiane drzewostany nie zostały uznane za drzewostany cenne zasługujące na ochronę w ramach pozaustawowych form ochrony przyrody i tym samym nie zostały wyłączone z użytkowania rębnego. Z użytkowania rębnego zostały wyłączone natomiast drzewostany na siedlisku olsów (w rzeczywistości są to łęgi). [projekt uchwały wraz z uzasadnieniem merytorycznym w załączeniu]

Podkreślamy – i będziemy konsekwentnie podkreślać – sprawa „Tarki” dotyczy obszaru leśnego w zarządzie Nadleśnictwa Chrzanów. W piśmie z dnia 18 kwietnia 2024 r. zapytaliśmy: Plan Urządzenia Lasu na okres gospodarczy od 1 stycznia 2020 r. do 31 grudnia 2029 r. nie przewidywał (z oczywistych względów) rębni zupełnej 300 ha lasu pozostających (pierwotnie) w zarządzie Nadleśnictwa Chrzanów. Przeforsowana przez obóz Zjednoczonej Prawicy specustawa nadała priorytetowy charakter gospodarczej funkcji lasu kosztem - zapisanych w Ustawie o lasach - funkcji: przyrodniczej i społecznej. Przysługujący 96% lasów zarządzanych przez Nadleśnictwo Chrzanów status lasów ochronnych został zignorowany i unieważniony. Tak ekstraordynaryjna okoliczność zapewne spowodowała wdrożenie adekwatnych działań po stronie Nadleśnictwa Chrzanów, tj. rewizję PUL-a w kierunku ograniczenia pozyskania w pozostałych oddziałach. Czy taka rewizja miała miejsce? W dniu 25 kwietnia 2024 r. na spotkaniu z Nadleśnictwem Chrzanów zostaliśmy poinformowani, iż taka rewizja nie miała miejsca. Wobec nowych faktów związanych z procesem ustanawiania użytku ekologicznego, zwrócimy się zatem ponownie do Nadleśnictwa Chrzanów z dwoma (co najmniej) kolejnymi pytaniami: 1) Ile grubizny zostało pozyskanej w wyniku wycinki 300 ha lasu i jaki poziom zysków Nadleśnictwo Chrzanów w związku z tym odnotowało? 2) Kiedy i w jakim zakresie nastąpi weryfikacja aktualnie obowiązującego PUL-a (01.01.2020-31.12.2029) uwzględniająca ekstraordynaryjny pozysk drewna j/w?

W tym proponowanym do objęcia ochroną obszarze cennym przyrodniczo (co zostało wykazane w ekspertyzie dr. Jerzego Parusela) oraz ważnym społecznie (czego dowodzą liczne, regularnie do nas dobiegające głosy społeczności lokalnej, zapytujące o przebieg procesu), zaplanowano przeprowadzenie rębni zupełnych i pozyskanie w bieżącym 10-leciu aż 80-95% zapasu grubizny w każdym z tych wydzieleń. A do nas na bieżąco docierają wyrazy frustracji i gniewu (spośród których określenie „grabież” należy do eufemizmów), spowodowane widokiem kolejnych wycinek... Projekt uchwały dot. ustanowienia użytku ekologicznego „Stawy Belnik w ośrodku Tarka” nie jest „prostą” inicjatywą stowarzyszenia zwykłego Zielone Jaworzno, ale obywatelską inicjatywą ustawodawczą, podpisaną przez ponad 500 mieszkańców Jaworzna, którzy oczekują, że ich głos w sprawie ważnego dla nich miejsca zostanie wysłuchany i potraktowany poważnie.

Zwracamy się do Ministerstwa Klimatu i Środowiska z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie dot. ustanawiania użytku ekologicznego „Stawy Belnik w ośrodku Tarka”. Poprosiliśmy także o zajęcie stanowiska w tej sprawie przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska oraz Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych.

Z poważaniem,

Stowarzyszenie Zielone Jaworzno

Pismo z Ministerstwa Klimatu i Środowiska do Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych z dnia 29 lipca 2024 r. oraz pismo z Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych do Stowarzyszenia Zielone Jaworzno z dnia 29 lipca 2024 r. umieszczono w załącznikach do pobrania.