Jaworzno mało znane - Hołota...

Hołotą nazywa się zazwyczaj ogół osób, które zachowują się prostacko i wulgarnie lub w sposób, który nie jest akceptowany przez innych. Używając określenia hołota, mówiący wyraża pogardę wobec osób, które tak nazywa, ze względu na ich zachowanie. Dawniej mówiąc o hołocie, miano na myśli ludzi mających mało pieniędzy i innych dóbr materialnych. Sam natomiast wyraz hołota pochodzi z języka ukraińskiego – gdzie holóta – oznacza biedotę, pospólstwo i motłoch.

Co jednak słowo to wspólnego ma z naszym cyklem. Otóż związane ono jest z pewnym jaworznianinem, który tuż po wojnie piastował urząd burmistrza naszego miasta i którego tytułowa „hołota” zgubiła. Mowa tutaj o Stanisławie Stolarczyku. Urodził się 17 listopada 1900 r. w Jaworznie. Do szkoły podstawowej uczęszczał w Jaworznie, natomiast edukację swoją kontynuował aż we Wiedniu. Tam ukończył trzyletnią szkołę przeznaczoną do kształcenia mistrzów rzemieślników. Pracę zawodową rozpoczął tuż po ukończeniu 14 lat jako pomoc dołowa w kopalni Sobieski. Na pewnym etapie swojej zawodowej kariery związany był także z koleją. W wieku 20 lat został po wołany do odbycia obowiązkowej służby wojskowej. W tym czasie ukończył kursy wojskowe: radiotelegrafisty i radiomechanika. Brał udział w wojnie polsko-sowieckiej 1920-1921. Po zakończeniu służby wojskowej powrócił do pracy w kopalni. W 1923 r. został członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej. W latach 30. XX wieku, na polecenie partyjne reorganizował koło Polskiej Partii Socjalistycznej w Jaworznie.

W 1938 r. wybory samorządowe w Jaworznie zdecydowanie wygrała PPS, a Stanisław Stolarczyk został radnym w radzie miejskiej. Jan Nosal, kolega partyjny Smolarczyka, został burmistrzem miasta. Jego kadencja została jednak przerwana przez wojnę. Jednak pod koniec 1944 roku, podczas tajnego plenarnego posiedzenia Komitetu Obwodowego PPS ustalono, że funkcję burmistrza miasta po wyzwoleniu obejmie Stanisław Stolarczyk. Oficjalnie burmistrzem został 19 stycznia 1945 r. Nominację potwierdził delegat Krajowej Rady Narodowej. Pod czas jego kadencji zarząd miasta uruchomił zakłady przemysłowe, zorganizował aprowizację oraz lecznictwo i szkolnictwo w Jaworznie. Sam burmistrz, ze swoich rodzinnych zasobów, zapewnił chorym więźniom z wyzwolonego podobozu KL Auschwitz Neu-Dachs ciepłe posiłki. Stolarczyk bardzo mocno zaangażował się także, zarówno przed wojną jak i po wojnie, w powołanie w Jaworznie szkoły średniej. Udało się to na progu jego bur mistrzowskiej przygody, kiedy powołano w Jaworznie pierwsze gimnazjum. 9 marca 1945 r. usunięto go jednak dość zaskakująco ze stanowiska burmistrza.

Faktycznym powodem były zastrzeżenia Stanisława Stolarczyka do postaw moralnych niektórych członków PPR-u. Był to bowiem okres tarć pomiędzy PPR a PPS, zarówno na szczeblu lokalnym, jak i centralnym. Natomiast oficjalnym pretekstem dymisji była wypowiedź włodarza na wiecu w Jaworznie w lutym tegoż roku. Na jej podstawie przeciwnicy burmistrza tendencyjnie oskarżyli go o antyradzieckie nastawienie i z tego zarzutu uczynili sprawę polityczną. Sprawa otarła się o sąd w Krakowie, a fakt, że Stolarczyk nie został zesłany, wiązało się zapewne z tym, że posiadał on duże znajomości, związane z jego działalnością konspiracyjną i partyjną. O co natomiast chodziło z tym wiecem? A mianowicie o to, że Stanisław Stolarczyk, na wspomnianym wiecu, zamiast, wobec niemieckiego okupanta użyć sformułowania „brunatna hołota” bądź „niemiecka hołota”, która rzecz jasno należało z Polski przepędzić, użył w tym kontekście sformułowania „czerwona hołota”. Dla wielu przekaz był jasny i oczywisty. W przypadku Stolarczyka był to jednak tylko i wyłącznie błąd językowy, przejęzyczenie. To jednak wystarczyło. Notabene ciekawe co powiedziałby o tym Zygmunt Freud. Wpadka ta jednak Stolarczyka kosztowała bardzo wiele i spowodowała, że jego burmistrzowska kadencja okazała się jedną z najkrótszych w historii naszego miasta, a jego postać niemal zupełnie poszła w zapomnienie.

Jarosław Sawiak